تفاوت پلی وود و پلای وود چیست؟ بررسی کامل مزایا، معایب و کاربردها

تفاوت پلی وود و پلای وود از همان لحظه ای که قصد خرید تخته چندلا دارید اهمیت پیدا می کند؛ پلای ‌وود (Plywood) یک تخته چند لایه مهندسی است که از روی ‌هم‌ قرار گرفتن ورق ‌های نازک چوبی (ونیر) با آرایش الیاف متقاطع و اتصال با چسب ساخته می‌ شود. پلی‌ وود معمولا به همین پلای ‌وود با سطح صیقلی و کم‌ جذب می گویند. در برآورد هزینه هم فقط قیمت خود ورق تعیین‌ کننده نیست؛ در پروژه ‌هایی مثل قالب ‌بندی بتن، بست‌ ها و تیرک‌ های فلزی هم سهم دارند، بنابراین رصد دوره ‌ای قیمت آهن در کنار قیمت ورق، تصویر واقع‌ بینانه‌ تری از بودجه می ‌دهد و از غافلگیری در برابر نوسان‌ ها جلوگیری می‌کند.
در این مقاله، فرق پلی وود و پلای وود را با نگاهی مبتنی بر استانداردها مرور می کنیم؛ از ساختار لایه های متقاطع و نوع چسب تا فرایند تولید، دوام در نوسانات رطوبتی، کاربردهای حرفه ای و تحلیل هزینه به ازای هر سیکل استفاده. علاوه بر تفاوت پلی وود با پلای وود، به نکات اجرایی مانند آب بندی لبه ها، انبارش خشک و انتخاب ضخامت متناسب با فواصل تیرک ها می پردازیم تا در نهایت بتوانید با آگاهی عملی، مناسب ترین گزینه را انتخاب کنید و ریسک های زمانی و مالی پروژه را کاهش دهید.

فرق پلی وود و پلای وود

در گفتار روزمره، گاهی تفاوت پلی وود و پلای وود گم می شود؛ اما در عمل، پلای وود نام عمومی تخته چندلا است و پلی وود در بازار ایران معمولاً به همان پلای وود فیلم فیس گفته می شود که برای قالب بندی بتن و کف های پرتردد ساخته می شود.

فیلم فنولیک سطحی صاف و کم جذب ایجاد می کند، سایش را کم می کند و همراه با چسب های بیرونی، دوام را در نوسانات رطوبتی بالا می برد. پس فرق پلای وود و پلی وود بیشتر سطح و چسب است تا تغییر هسته چندلایه. هر دو از ونیرهای چوبی با آرایش الیاف متقاطع تشکیل شده اند تا تابیدگی کنترل شود، اما لبه های پلی وود برای کارهای سخت تر، آب بندی و پرداخت ویژه می گیرد. در سوی مقابل، پلای وود خام یا روکش چوبی به دلیل ابزارپذیری و پذیرش روکش طبیعی، برای کابینت و سازه های سبک داخلی انتخابی انعطاف پذیر است. برای جلوگیری از سوء برداشت کافی است هنگام سفارش روشن کنید ورق خام می خواهید یا ورق فیلم فیس. با این شفافیت ساده، مقایسه پلی وود و پلای وود معنای عملی پیدا می کند.

تفاوت پلی وود با پلای وود از نظر ساختار

از نظر ساختاری، هر دو خانواده بر پایه لایه های نازک چوب یا ونیر ساخته می شوند که با چرخاندن جهت الیاف در هر لایه، به صورت متقاطع روی هم قرار می گیرند. این آرایش، انقباض و انبساط در جهات مختلف را تا حد زیادی خنثی می کند و تخته را در برابر تابیدگی پایدارتر می سازد.

تفاوت پلی وود و پلای وود در این بخش بیشتر به سطح رویه و آب بندی مربوط است. پلی وود معمولاً روکش فیلم فنولیک دارد که بافت چوب را می پوشاند و سطحی یکنواخت و کم جذب فراهم می کند؛ لبه ها نیز اغلب با رنگ مقاوم آب بندی می شوند تا نفوذ رطوبت از مقطع کاهش یابد. در پلای وود خام، سطح برای سنباده کاری، رنگ یا روکش طبیعی آماده است و گونه های چوبی متنوع می تواند در لایه های رویی به کار رود. از جنبه مغزی، کیفیت چینش ونیرها، نبود حفره و یکنواختی چسب بر مقاومت خمشی اثر مستقیم دارد. در پروژه های سنگین، پلی وودهای با مغزی یک دست تر ترجیح داده می شوند تا فشارهای قالب بندی و ضربه را بهتر تاب آورند. با این همه، مقایسه پلی وود و پلای وود نشان می دهد هسته چندلایه متقاطع در هر دو ثابت است و اختلاف عملکرد عمدتاً به خاطر فیلم فیس و کلاس چسب متناسب با محیط است.

فرق پلی وود با پلای وود در فرایند تولید

فرایند ساخت تخته چندلا با پوست کنی تنه بریده شده درخت شروع می شود، سپس چوب بخاردهی یا خیسانده می شود، بعد در دستگاه روتاری به ورق ونیر برش می خورد و سپس ورق ها خشک و مرتب سازی می شوند. در ادامه، ونیرها چسب زنی می شوند، لایه ها با جهت الیاف متناوب چیده می شوند و مجموعه پرس سرد و سپس پرس داغ را طی می کند. برای پلای وود خام، پس از پرس، برش دقیق، کالیبراسیون ضخامت و سنباده کاری انجام می شود و محصول آماده رنگ یا روکش طبیعی است. اما در پلی وود یک گام افزوده وجود دارد: ورق خام با فیلم فنولیک پوشانده و دوباره با فشار و حرارت مناسب پرس می شود تا پیوند کامل و سطحی سخت، صاف و کم اصطکاک حاصل گردد.

انتخاب چسب نیز متفاوت است؛ در کاربردهای داخلی از کلاس های MR یا اوره فرمالدهید استفاده می شود، حال آن که پلی وود قالب بندی معمولاً با رزین های فنولیک مقاوم به آب (WBP) یا ترکیب های تقویت شده تولید می شود. لبه های پلی وود پس از برش، رنگ آب بند می خورند و در صورت نیاز، طرح ضدلغزش روی فیلم افزوده می شود. این تفاوت ها سبب می شود فرق پلای وود و پلی وود در میدان کارگاهی محسوس گردد: پلی وود دیرتر ساییده می شود، تمیزکاری اش آسان تر است و در نوسانات رطوبتی پایدارتر می ماند، درحالی که پلای وود خام به دلیل قابلیت پرداخت، برای دکوراسیون گزینه انعطاف پذیرتری است. همچنین کنترل رطوبت ونیر پیش از پرس، یکنواختی کیفیت را تضمین می کند.

تفاوت پلای وود و پلی وود در مقاومت و دوام

موارد مهم در سنجش دوام عبارتند از: مقاومت خمشی و برشی، پایداری ابعادی در برابر رطوبت و سایش سطح. از آنجا که هسته هر دو محصول مبتنی بر ونیرهای متقاطع است، ظرفیت تحمل بار با کیفیت مغزی، تعداد لایه ها و یکنواختی چسب تعیین می شود.

با کیفیت برابر، تفاوت پلی وود و پلای وود در مقاومت داخلی چشمگیر نیست؛ وجه تمایز اصلی پلی وود، فیلم فنولیک و کلاس چسب بیرونی است که در محیط های خیس یا قلیایی برتری ایجاد می کند. سطح فیلم فیس نفوذ آب را محدود می کند، سایش را کاهش می دهد و باعث می شود قالب بتن، راحت تر جدا شود؛ به علاوه آب بندی لبه ها مسیر ورود رطوبت از مقطع را کند می سازد. در پلای وود خام، دوام سطحی به نوع پوشش نهایی و نگه داری صحیح وابسته است و در تماس مستقیم با ملات قلیایی کاهش می یابد.

از نظر ضربه پذیری و خراش، پلی وود با رویه ضد لغزش گزینه ای ایمن تر برای کف ها و رمپ های موقت است. در مقابل، برای سازه های داخلی که زیبایی و وزن کم اهمیت دارد، پلای وود با روکش مناسب سال ها عملکرد مطمئن ارائه می کند. مقایسه پلی وود و پلای وود نشان می دهد ماندگاری آنها تابع محیط بهره برداری، تعداد سیکل و جزئیات نگه داری و آب بندی مجدد لبه های برش است.

مقایسه پلی وود و پلای وود از نظر کاربرد

کاربری، مهم ترین مبنای تصمیم گیری است. پلی وود فیلم فیس برای قالب بندی فونداسیون، ستون، تیر و دال انتخابی پرطرفدار است؛ زیرا سطح صاف و کم جذب آن خروج قالب را سریع تر می کند و رد کمتری برجای می گذارد و تعداد دفعات استفاده را بالا می برد. با افزودن رویه ضد لغزش، کف های کارگاهی، رمپ ها و سکوهای دسترسی ایمن تر می شوند و شست وشو ساده تر است. در صنایع حمل و نقل و بسته بندی سنگین نیز دیواره ی کامیون و جعبه های چندبارمصرف از سایش پذیری پایین و دوام سطحی سود می برند.

در مقابل، پلای وود خام یا روکش چوبی به خاطر ابزارپذیری و پذیرش روکش طبیعی، در کابینت سازی، غرفه های نمایشگاهی، مبلمان و قفسه های داخلی می درخشد. برای فضاهای نیمه مرطوب می توان از پلای وود با چسب بهتر و پوشش مقاوم استفاده کرد، اما تماس مستقیم با باران یا ملات قلیایی توصیه نمی شود. همچنین در پروژه های ترکیبی، تفکیک نقش ها منطقی است: پلی وود برای تماس با بتن و سطوح پرتردد، پلای وود برای بدنه و اجزای دکور. چنین چیدمانی هزینه را بهینه می کند و کیفیت سطح نهایی را نیز قابل پیش بینی تر می سازد. در نهایت، مقصد مصرف است که انتخاب را تعیین می کند.

تفاوت پلای وود با پلی وود از نظر قیمت

قیمت گذاری هر دو گروه به عواملی همچون گونه ی چوب، تعداد لایه ها، یک دستی مغزی، ضخامت، ابعاد، کیفیت سنباده و کلاس چسب وابسته است.

در پلی وود، دو جزء هزینه ای اضافه دیده می شود: فیلم فنولیک و مرحله ی پرس مجدد؛ به همین دلیل بهای اولیه معمولاً بالاتر است. انتخاب رزین های بیرونی مانند فنولیک WBP نیز نسبت به چسب های داخلی گران تر تمام می شود، اما در پروژه های قالب بندی با افزایش دفعات استفاده جبران می گردد. برای مقایسه اقتصادی، بهتر است هزینه به ازای هر سیکل استفاده را معیار قرار دهید نه صرفاً قیمت ورق؛ پلی وود با کیفیت شاید گران تر باشد، اما اگر دو برابر ورق خام عمر کند، هزینه هر بار استفاده کمتر خواهد شد. در کاربری های داخلی که زیبایی، ابزارپذیری و وزن کم اهمیت دارند، پلای وود خام یا روکش چوبی معمولاً اقتصادی تر است و انعطاف بالاتری در انتخاب روکش و رنگ می دهد. با وجود این، کیفیت مغزی و نبود حفره در هر دو گروه تعیین کننده است؛ ورق ارزان اما پرحفره می تواند باعث هزینه های پنهان مانند تعمیر سطح یا اتلاف زمان شود. در نهایت، تفاوت پلی وود و پلای وود از نظر قیمت ریشه در روکش، کلاس چسب و کنترل کیفیت دارد و باید با شرایط محیطی و طول عمر مورد انتظار سنجیده شود.

مقایسه مزایا و معایب پلی وود و پلای وود

برای تصمیم منطقی، مرور مزایا و معایب هر گزینه ضروری است. پلی وود دارای سطح صاف و کم جذب است و نسبت به محیط قلیایی مقاومت دارد؛ برای جدا کردن از قالب بتن گزینه مناسبی است و در نوسانات رطوبتی به دلیل چسب های بیرونی و آب بندی لبه، دوام بیشتری دارد. رویه ضدلغزش آن برای کف های پرتردد، رمپ ها و سکوی کار مناسب است و امکان تمیزکاری سریع و نیاز کمتر به بتونه کاری سطح بتن را به شما می دهد. معایب پلی وود هم عبارتند از: قیمت اولیه بالاتر، وزن بیشتر در ضخامت های برابر، پذیرش محدود روکش های تزئینی و نیاز به آب بندی مجدد لبه های برش.

مزایای پلای وود (خام یا روکش چوبی) عبارتند از: ابزارپذیری عالی، آسان بودن فرایند چسباندن لبه و سازگاری با روکش های طبیعی، وزن مناسب نسبت به استحکام، تنوع بالای گونه های رویه، قیمت رقابتی برای کابینت، دکور و سازه های سبک داخلی. معایب پلای وود هم عبارتند از: حساسیت به رطوبت و قلیا در صورت نبود پوشش مناسب، کاهش عمر در تماس مستقیم با آب و نیاز به نگه داری دقیق.

پلی وود بخریم یا پلای وود؟

پاسخ کوتاه این است: با معیارهای پروژه تصمیم بگیرید. اگر قالب بندی بتن، تماس با رطوبت و قلیا، تعداد سیکل استفاده بالا و سرعت گردش کار دغدغه اصلی است، پلی وود فیلم فیس انتخاب امن تری خواهد بود؛ زیرا سطح کم جذب، آب بندی لبه و چسب بیرونی مجموعاً کیفیت سطح بتن را بهبود می دهند و هزینه چرخه عمر را پایین می آورند. در مقابل، اگر اولویت شما زیبایی، قابلیت پرداخت، کاهش وزن و قیمت اولیه مناسب است، پلای وود خام یا روکش چوبی منطقی تر است. برای تصمیم سریع می توانید این چک لیست را مرور کنید:

۱) محیط خیس و قلیایی و تکرار بالا؟ پلی وود.
۲) دکوراسیون داخلی با روکش طبیعی؟ پلای وود.
۳) کف موقت پرتردد؟ پلی وود ضدلغزش.
۴) نیاز به ابزارخوری و لبه چسبانی تمیز؟ پلای وود.
همچنین ظرفیت حمل و نحوه انبار کردن را در نظر بگیرید؛ ورق های خشک، روی سطح صاف و با فاصله از زمین دوام بیشتری می آورند. در نهایت، به یاد داشته باشید که تفاوت پلای وود با پلی وود بیش از آن که ماهیتی باشد، کارکردی است و با بیان دقیق نیاز در زمان سفارش، بسیاری از سوء برداشت ها و هزینه های اضافی رفع خواهد شد. اگر پروژه ی شما ترکیبی است؛ مثلاً هم قالب بندی دارد و هم ساخت کانکس یا سکوی موقت، بهترین روش استفاده ترکیبی است: پلی وود برای تماس مستقیم با بتن و سطوح پرتردد، پلای وود برای کابینت، بدنه و اجزای داخلی.
جمع بندی
در بازار ایران پلای وود نام عمومی تخته چندلا و پلی وود غالباً بر همان پلای وود فیلم فیس دلالت دارد؛ اختلاف اصلی این دو در سطح رویه، کلاس چسب و آب بندی است نه در هسته چندلایه. انتخاب بهینه زمانی رخ می دهد که سه محور را هم زمان بسنجیم: شرایط محیطی، تعداد سیکل استفاده و الزامات زیبایی یا سرعت اجرا. پلی وود برای قالب بندی، کف های پرتردد و محیط های خیس مناسب تر است؛ زیرا فیلم فنولیک، آب بندی لبه و چسب بیرونی، دوام و کیفیت سطح را بالا می برند.
در عوض، پلای وود خام یا روکش چوبی برای کابینت، مبلمان و سازه های سبک داخلی مزیت دارد؛ چون ابزارپذیر و اقتصادی است و در روکش طبیعی تنوع بیشتری دارد. برای تصمیم اقتصادی، صرفاً به قیمت ورق نگاه نکنید؛ هزینه به ازای هر سیکل استفاده شاخصی عملی تر است و معمولاً پلی وود در کارهای تکراری از این منظر برتری دارد. فارغ از انتخاب، کیفیت مغزی، دقت برش، آب بندی مجدد لبه های بریده شده و انبار کردن در فضاهایی با رطوبت کنترل شده و تهویه مناسب که اججازه خیس شدن یا جذب رطوبت را ندهد، عوامل پایداری اند که تفاوت نتایج را تعیین می کنند. با این چارچوب، تفاوت پلی وود و پلای وود مشخص می شود و می توانید برای خرید تصمیم بهتری بگیرید.

سوالات متداول