دسترسی سریع به محتوای این مطلب
در دنیای امروز و با توجه به نوسانات قیمت آهن و رشد ساخت وساز، ایمنی در برابر آتش سوزی به یکی از مهم ترین اولویت های طراحی و اجرای ساختمان ها تبدیل شده است. ایمنی در برابر آتش سوزی یکی از مهم ترین اولویت های طراحی و اجرای ساختمان ها محسوب می شود. اینکه چه ساختمان هایی نیاز به سیستم اعلام حریق دارند؟ سؤالی است که پاسخ آن مستقیماً به مقررات ملی ساختمان، نوع کاربری فضا و میزان تراکم جمعیت بستگی دارد. در واقع هرچه ریسک آتش سوزی و حضور انسان ها در یک محیط بیشتر باشد، الزام نصب سیستم اعلام حریق نیز بیشتر خواهد بود.
سیستم های اعلام حریق شامل مجموعه ای از تجهیزات نظیر دتکتورها، آژیرها، کنترل پنل مرکزی و تجهیزات هشداردهنده هستند که هدف آن ها تشخیص سریع حریق و هشدار به ساکنان پیش از گسترش آتش است. در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، این الزام در مقررات ملی ساختمان اعلام حریق و دستورالعمل سازمان آتش نشانی مشخص شده است. همچنین بسیاری از افراد می پرسند چه ساختمان هایی نیاز به اعلام حریق دارند یا چه ساختمان هایی نیاز به تاییدیه آتش نشانی دارند که پاسخ این موارد را در ادامه بررسی می کنیم که هر نوع ساختمان بر اساس کاربری خود چه سطحی از سیستم اعلام حریق را نیاز دارد و بر اساس استاندارد اعلام حریق چه الزاماتی برای تأییدیه نهایی باید رعایت شود.
جدول مقایسه انواع سیستم های اعلام حریق:
نوع سیستم | نوع عملکرد | هزینه تقریبی | موارد استفاده |
دستی | فعال سازی توسط انسان | پایین | ساختمان های کوچک |
متعارف | تقسیم بندی ناحیه ای | متوسط | مجتمع های اداری کوچک |
آدرس پذیر | تشخیص دقیق محل حادثه | بالا | بیمارستان ها و برج ها |
بی سیم | بدون نیاز به کابل کشی | متوسط به بالا | ساختمان های قدیمی |
برای درک بهتر این موضوع، ابتدا لازم است بدانیم سیستم اعلام و اطفا حریق چیست و چه کاربردی در ایمنی ساختمان ها دارد. طبق مقررات ملی ساختمان و دستورالعمل سازمان آتش نشانی، کلیه ساختمان ها با توجه به نوع کاربری، متراژ و تعداد طبقات باید از سطح مشخصی از سیستم های اعلام و اطفا حریق برخوردار باشند. ساختمان هایی با کاربری عمومی، تراکم بالای افراد، یا وجود مواد اشتعال زا الزام بیشتری دارند. این دسته شامل ساختمان های مسکونی بلندمرتبه، بیمارستان ها، مراکز آموزشی، ساختمان های صنعتی، و حتی کارگاه های کوچک می شود. در این بخش، هر یک از این گروه ها را جداگانه بررسی می کنیم تا بدانیم دقیقاً کدام ساختمان ها مشمول نصب سیستم اعلام حریق هستند.
ساختمان های مسکونی
بر اساس نقشه اعلام حریق ساختمان مسکونی و مقررات آتش نشانی، ساختمان های مسکونی بیش از سه طبقه یا دارای بیش از ده واحد، ملزم به نصب سیستم اعلام حریق هستند. حتی ساختمان های کوچک تر نیز در صورت داشتن پارکینگ بسته یا انبار زیرزمینی، باید از دتکتورهای دود و گاز بهره مند شوند. این الزام به دلیل اهمیت جان ساکنان و امکان گسترش سریع آتش در واحدهای مسکونی است. سیستم اطفای حریق در ساختمان های مسکونی نیز مکمل اعلام حریق بوده و به مهار سریع آتش قبل از رسیدن نیروهای امدادی کمک می کند. در طراحی این سیستم ها، استاندارد ملی سیستم های اعلام حریق و اطفاء حریق باید به طور دقیق رعایت شود.
ساختمان های اداری و تجاری
ساختمان های اداری و تجاری از جمله پاساژها، مراکز خرید، برج های تجاری و دفاتر اداری، به دلیل تراکم بالای جمعیت و استفاده از تجهیزات برقی متعدد، جزو گروه های پرریسک محسوب می شوند. طبق ضوابط مقررات ملی ساختمان اعلام حریق، نصب سیستم های خودکار تشخیص دود، حرارت و گاز در این ساختمان ها اجباری است. وجود سیستم اعلام حریق در چنین ساختمان هایی نه تنها به حفظ امنیت کارکنان و مشتریان کمک می کند، بلکه برای دریافت پایان کار و مجوز فعالیت نیز الزامی است. در بسیاری از پروژه های تجاری، حتی سیستم های هوشمند و متصل به سامانه کنترل مرکزی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
لیست فضاهای پرخطر اداری:
ساختمان های آموزشی
مدارس، دانشگاه ها و آموزشگاه ها به دلیل حضور تعداد زیادی از دانش آموزان و دانشجویان باید مجهز به سیستم های اعلام حریق استاندارد باشند. خطر ازدحام هنگام بروز حریق در این مکان ها بسیار بالا است و در صورت نبود هشدار سریع، احتمال بروز تلفات زیاد خواهد بود. بر اساس دستورالعمل و ضوابط طراحی نظارت و اجرای سیستم های اعلام حریق، نصب دتکتورهای دود و آژیر در تمامی طبقات و مسیرهای خروج الزامی است. همچنین باید تمرین های دوره ای تخلیه اضطراری در این مکان ها انجام شود تا آمادگی لازم وجود داشته باشد.
ساختمان های درمانی و بیمارستان ها
در مراکز درمانی، حساسیت نصب سیستم اعلام حریق چندین برابر است. بیمارستان ها، درمانگاه ها و مراکز نگهداری از سالمندان باید مجهز به سیستم اعلام و اطفا حریق که توانایی هشدار سریع و تخلیه امن بیماران را داشته باشد. طبق استاندارد آتش نشانی، سیستم باید به صورت اتوماتیک و با دتکتورهای ترکیبی دود و حرارت طراحی شود. در این اماکن، وجود مسیرهای اضطراری و تهویه مناسب برای کنترل دود الزامی است. بدون رعایت این موارد، مجوز بهره برداری صادر نمی شود.
ساختمان های صنعتی و کارگاهی
صنایع تولیدی و کارگاه ها به دلیل وجود مواد قابل اشتعال، ماشین آلات سنگین و جریان برق قوی، خطر آتش سوزی بالایی دارند. در این نوع ساختمان ها علاوه بر سیستم اعلام، وجود سیستم اطفای خودکار یا اسپرینکلر نیز اجباری است. مطابق با چه ساختمان هایی نیاز به اسپرینکلر دارند، کارخانه هایی که بیش از 500 مترمربع مساحت دارند یا از مواد شیمیایی استفاده می کنند، باید مجهز به اسپرینکلر، خاموش کننده های اتوماتیک و دتکتور حرارتی باشند.
جدول نوع صنعت و سیستم مناسب اطفا:
نوع صنعت | مواد قابل اشتعال | نوع سیستم اطفا توصیه شده |
صنایع نساجی | الیاف و پارچه | اسپرینکلر آبی |
صنایع شیمیایی | مواد قابل انفجار و حلال ها | سیستم گازی CO₂ |
کارگاه های فلزی | روغن ها و سوخت ها | سیستم فوم یا پودر خشک |
صنایع غذایی | چربی و روغن | سیستم فوم |
فضاهای عمومی و پرتردد
اماکن عمومی مانند سینماها، مراکز همایش، ایستگاه های مترو و فرودگاه ها به دلیل تجمع زیاد افراد، باید دارای سیستم اعلام حریق مرکزی باشند. این سیستم ها معمولاً به سامانه تخلیه صوتی و تابلوهای راهنمای خروج اضطراری نیز متصل هستند. در این فضاها، سرعت واکنش و اطلاع رسانی اهمیت بالایی دارد، چراکه چند ثانیه تأخیر می تواند منجر به فاجعه شود. رعایت دقیق استانداردهای طراحی و نظارت، شرط اصلی صدور تأییدیه از سوی سازمان آتش نشانی است.
در مقررات ملی ساختمان بخش ۳ و ۱۳، الزام نصب سیستم اعلام حریق به صورت صریح ذکر شده است. این مقررات تعیین می کند که بر اساس نوع ساختمان، تعداد طبقات، کاربری و تراکم جمعیت، چه نوع سیستم باید نصب شود.
به عنوان مثال، در ساختمان های بالای ۲۳ متر ارتفاع، نصب سیستم اعلام حریق خودکار الزامی است. در پروژه های جدید، استاندارد ملی سیستم های اعلام حریق و اطفاء حریق مبنای طراحی قرار گرفته و مهندس ناظر موظف به کنترل آن است. در صورت عدم رعایت این الزامات، شهرداری و سازمان آتش نشانی از صدور پایان کار جلوگیری می کنند. همچنین طراحی نقشه ها باید توسط مهندسان دارای صلاحیت و تأیید شده توسط سازمان آتش نشانی باشد.
بندهای کلیدی مقررات ملی مرتبط:
نبود سیستم اعلام حریق علاوه بر خطرات جانی و مالی، پیامدهای قانونی سنگینی نیز دارد. ساختمان هایی که فاقد سیستم استاندارد باشند، امکان دریافت پایان کار، بیمه آتش سوزی یا بهره برداری رسمی را ندارند.
در صورت بروز حادثه، بیمه ها خسارت را پرداخت نمی کنند و مالکین یا مدیران ساختمان مسئول مستقیم خسارت های واردشده خواهند بود. در برخی موارد، سازمان آتش نشانی جریمه نقدی یا دستور توقف فعالیت را صادر می کند.
بنابراین، هزینه نصب سیستم اعلام حریق در برابر خسارت های ناشی از نداشتن آن بسیار ناچیز است. برای اطلاع از هزینه ها، بررسی نوع تجهیزات و مصالح، آگاهی از قیمت آهن و تجهیزات فلزی نگهدارنده نیز در برآورد کلی پروژه مؤثر است.
جمع بندی
در نهایت، پاسخ به پرسش کلیدی چه ساختمان هایی نیاز به سیستم اعلام حریق دارند؟ فراتر از یک الزام قانونی است و به عنوان یک ضرورت حیاتی برای حفظ جان و مال انسان ها شناخته می شود. تمامی ساختمان های مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی، آموزشی و درمانی بسته به متراژ، کاربری و میزان تراکم جمعیت باید مجهز به سیستم های اعلام و اطفای حریق استاندارد باشند. اجرای دقیق این سیستم ها نه تنها موجب دریافت تأییدیه آتش نشانی و پایان کار از شهرداری می شود، بلکه تضمینی برای واکنش سریع در زمان بروز حریق و جلوگیری از گسترش آتش است.
از سوی دیگر، هزینه نصب این تجهیزات در مقایسه با خسارت های ناشی از نبود آن بسیار ناچیز است و به ویژه در ساختمان های جدید، جزء جدایی ناپذیر فرآیند طراحی و اجرا به شمار می رود. رعایت کامل مقررات ملی ساختمان اعلام حریق و استفاده از تجهیزات دارای استاندارد ملی سیستم های اعلام حریق و اطفاء حریق، موجب افزایش ایمنی، آرامش و اطمینان ساکنان می شود. بنابراین، ایمن سازی ساختمان ها در برابر آتش نه فقط یک تعهد قانونی، بلکه نشانه ای از مسئولیت پذیری اجتماعی و فرهنگی در برابر جان انسان هاست.
سوالات متداول
در کلیه ساختمان های بالای سه طبقه، ساختمان های عمومی، بیمارستان ها، مراکز آموزشی، تجاری و صنعتی نصب سیستم اعلام حریق الزامی است. حتی کارگاه های کوچک نیز باید مجهز به سیستم هشدار اولیه باشند.
اگرچه ساختمان های کوچک الزام مستقیم ندارند، اما وجود دتکتور دود و گاز در آشپزخانه و پارکینگ به شدت توصیه می شود. در بسیاری از شهرها، این مورد شرط لازم برای دریافت پایان کار است.
سازمان آتش نشانی مسئول بررسی و تأیید نقشه اعلام حریق ساختمان مسکونی و سایر کاربری ها است. طراحی باید توسط مهندس دارای صلاحیت انجام شود و در پایان، تأییدیه رسمی صادر می گردد.
خیر، طبق دستورالعمل های فعلی شهرداری ها، هیچ ساختمانی بدون تأییدیه آتش نشانی مجوز پایان کار نخواهد گرفت. نصب سیستم اعلام حریق یکی از مدارک الزامی تحویل پروژه است.
هزینه به نوع سیستم (متعارف یا آدرس پذیر)، متراژ ساختمان و برند تجهیزات بستگی دارد. به طور میانگین، هزینه برای هر مترمربع از ۱۵۰ تا ۴۵۰ هزار تومان متغیر است.
بله، سیستم های بی سیم اعلام حریق گزینه ای مناسب برای ساختمان های قدیمی هستند که امکان سیم کشی مجدد ندارند. این سیستم ها با باتری کار می کنند و نیاز به تخریب دیوار یا کابل کشی ندارند.
من محدثه عطائی کارشناس سئو هستم با 3 سال تجربه در حوزه سایت، سئو، تولید محتوا و بهینه سازی فنی وب سایت، به کسب و کارها کمک می کنم تا در نتایج جستجوی گوگل دیده شوند، ترافیک ارگانیک جذب کنند و نرخ تبدیل خود را افزایش دهند.