دسترسی سریع به محتوای این مطلب
یکی از ابزارهای اصلی در صنعت ساختمان سازی، به ویژه در سازه های بتنی، جک زیر سقف است. جک های زیر سقف کاربردهای فراوانی دارند و مهمترین کاربرد آنها نگهداشتن موقت سقف تا زمانی است که بتن کاملا سفت شود. برای استفاده صحیح از این ابزار مهم، تعیین فاصله استاندارد جک های زیر سقف اهمیت زیادی دارد زیرا فاصله جک ها بر ایمنی سازه و کیفیت نهایی سقف تاثیر مستقیم دارد.
این فاصله به عوامل مختلفی مانند وزن سقف، نوع تیرچه، بار مرده و زنده و ارتفاع سقف بستگی دارد. همچنین هنگام انتخاب جک ها و فاصله مناسب باید به قیمت آهن و هزینه کلی پروژه نیز توجه کرد تا انتخاب اقتصادی و ایمن صورت گیرد. در ادامه این مقاله، انواع جک زیر سقف و کاربردهای آن ها بررسی می شود و به مساله تعیین فاصله جک ها از یکدیگر، زمان برداشتن جک زیر سقف و اصول استفاده صحیح از جک ها پرداخته خواهد شد تا راهنمای کاملی برای اجرای سقف های بتنی ارائه گردد.
جک سقفی ابزاری است که در زمان ساخت سقف برای ثابت نگه داشتن آن و تحمل باری که به سمت پائین وارد می کند، کاربرد دارد. بعد از خشک شدن بتن این جک ها از زیر سقف برداشته می شوند؛ به جک زیر سقف “شمع یا پایه کمکی موقت” نیز گفته می شود.
همه انواع سقف ساختمانی به ویژه سقف های بتنی برای ثابت ماندن و عدم فروریزی در زمان ساخت تا فرا رسیدن زمان سفت شدن بتن، نیازمند جک زیر سقف هستند. جک زیر سقف از سه بخش نر، مادگی و رزوه تشکیل شده اند. قسمت پائین جک زیر سقف از لوله با قطرهای متفاوت ساخته می شود:
جک زیر سقف بر حسب وزن به دو نوع سنگین و سبک تقسیم می گردد. جک زیر سقف سبک از لوله های فلزی به ضخامت 2 میلیمتر (قطر 6 سانتی متر) و جک زیر سقف سنگین از لوله های فلزی با ضخامت 2.5 میلیمتر (قطر 5 سانتیمتر) ساخته می شود.
در بیشتر موارد برای قسمت بالایی جک از لوله فلزی 2 میلیمتر و برای قسمت پایین آن از لوله فلزی 2.5 میلیمتر استفاده می گردد. جک زیر سقف سنگین می تواند در برابر وزن زیاد و فشار بالا مقاومت کند. جک سبک، تحمل وزن کمتری را دارد و برای سقف های بتنی معمولی مناسب است. نوع دیگر دسته بندی جک زیر سقف، بر اساس سری که دارد، به صورت زیر است:
جک زیر سقف در حال حاضر به دو صورت نو و دست دوم در بازار ایران موجود است. در واقع، اگر در ساخت جک ها از مواد اولیه باکیفیت استفاده شده باشد، می توان به مدت چندین سال و در پروژه های ساختمانی مختلف، بارها از آن استفاده کرد. اما برای پروژه های ساختمانی بلند و سنگین، توصیه می شود که از انواع دست دوم استفاده نشود.
استفاده از جک زیر سقف برای تیرهای با دهانه بزرگتر از 5 متر، تیر کنسول با طول بیشتر از 2.5 متر و دال های کنسول با طول بیشتر از 1.5 متر، ضروری است. تعداد جک ها، فاصله بین آن ها و مشخصات آن ها از طریق محاسبه و بر مبنای مقاومت کوتاه مدت بتن به دست می آید.
وزن سقف، نوع بتنریزی، نوع بتن مصرفی، کیفیت جک ها و ارتفاع سقف از جمله عوامل دخیل در برآورد فاصله جک های زیر سقف از هم هستند. فاصله جک ها در بیشترین حالت به 1 متر می رسد و تا 50 سانتیمتر قابل کاهش است.
چنانچه نیاز بود فاصله جک ها کمتر باشد، لازم است به جای جک زیر سقف از ابزارهایی مانند اسکافلد مثلثی، اسکافلد چکشی و یا داربست استفاده شود. به طور کلی می توان گفت که اگر میزان فشار بار سقف کمتر از 1.5 تن باشد، فاصله یک متری بین جک ها مناسب خواهد بود.
در صورتی که این میزان فشار برابر با 1.5 یا بیشتر از آن باشد، باید فاصله بین جک ها را کمتر کرد. در صورتی که تعداد جک های زیر سقف کم باشند، قسمت نری لوله جک ها خم خواهد شد. یک مساله مهم دیگر در زمان تعیین فاصله، زیرساز محلی است که جک زیر سقف باید نصب شود.
سطحی که قرار است جک به آن اتکا کند، یا روی خاک است و یا روی بتن! اگر سطح زیرین جک مقاوم نباشد، بار از جک به آن منتقل نمی شود. در این حالت یا جک خم می شود و یا نشست می کند. سست بودن یا تراز نبودن سطح زیرین جک باعث از بین رفتن تراز و حتی فروپاشی سقف می شود.
حداکثر فاصله جک های سقفی باید به گونه ای تعیین شود که بار سقف به طور یکنواخت منتقل شود و خطر نشست یا شکست تیرچه ها کاهش یابد. فاصله جک زیر سقف معمولاً بین 1.2 تا 1.5 متر رعایت می شود اما در سقف های تیرچه بلوک با تیرچه های قوی، فاصله جک های زیر سقف می تواند تا 1.8 متر افزایش یابد. رعایت فاصله استاندارد جکهای زیر سقف باعث می شود فشار وارد بر هر تیرچه متعادل باشد و ایمنی سازه تضمین شود. همچنین فاصله بین جک های زیر سقف باید با فاصله پایه های اطمینان در سقف تیرچه بلوک هماهنگ باشد تا تمامی بارها به شکل صحیح منتقل شوند. انتخاب صحیح حداکثر فاصله جک های سقفی به نوع تیرچه، وزن سقف و بارهای مرده و زنده بستگی دارد.
جک زیر سقف بخشی از سیستم قالببندی بتن است. به همین دلیل برداشتن آن همانند برداشتن قالب ها دارای نکات و مراحلی است که در زیر به چند مورد از آن اشاره می کنیم:
جک زیر سقف یک ابزار ضروری در پروژه های عمرانی است. این وسیله در همه انواع ساختمان از یک طبقه تا برج چند طبقه کاربرد دارد. در واقع، مهمترین کاربرد جک زیر سقف ثابت نگه داشتن سقفی است که تازه قالببندی و بتنریزی شده و باید خشک شود. واضح است که جک های زیر سقف، موقتی هستند و بعد از خشک شدن بتن، برداشته می شوند.
جک زیر سقف قدرت و تحمل بالایی دارد، می تواند به راحتی وزن و فشار سقف را تحمل کند. با این حال مهمترین مساله در ارتباط با این جک ها، مرغوبیت و کیفیت محصول است. چرا که جک باید بتواند فشار سقف را تحمل کند و در زمین های سست، ثابت بماند و فرو نرود.
زمان نگهداری جک زیر سقف به مقاومت بتن، شرایط محیطی، نوع سقف و بارهای وارده بستگی دارد. برای سقف های تیرچه بلوک معمولاً حداقل 7 تا 14 روز زمان نیاز است تا بتن به مقاومت کافی برسد. این مدت زمان تضمین می کند که بتن به اندازه کافی سخت شده و تیرچه ها قادر به تحمل بار مرده و زنده سقف شوند. رعایت زمان مناسب باعث می شود که فاصله جکهای زیر سقف تاثیری در نشست یا ترک خوردن تیرچه ها نداشته باشد و بار به صورت یکنواخت توزیع شود.
در طول دوره نگهداری، کنترل فاصله جک زیر تیرچه و فاصله پایه های اطمینان در سقف تیرچه بلوک اهمیت زیادی دارد. اگر جک ها بیش از حد حرکت کنند یا فاصله آنها ناصحیح باشد، بار به طور نابرابر منتقل می شود و می تواند منجر به خم شدگی تیرچه یا شکست بلوک ها شود. همچنین ارتفاع جک ها باید ثابت باشد تا فشار روی بتن یکنواخت بماند و نقاط ضعیف در سقف ایجاد نشود.
شرایط محیطی نیز تاثیر مستقیمی بر زمان نگهداری دارد. در هوای سرد یا مرطوب، زمان سخت شدن بتن طولانی تر است و جک ها باید مدت بیشتری باقی بمانند تا بتن به مقاومت طراحی برسد. در مقابل، در هوای گرم و خشک ممکن است زمان نگهداری کوتاه تر باشد، اما همچنان رعایت حداقل زمان استاندارد برای ایمنی سازه الزامی است. در نهایت، رعایت فاصله استاندارد جکهای زیر سقف در کنار زمان مناسب برداشتن جک باعث می شود سقف مقاوم و بدون آسیب باقی بماند و عملیات اجرایی با ایمنی کامل انجام شود.
زمان برداشتن جک زیر سقف تیرچه بلوک باید زمانی باشد که بتن به مقاومت طراحی رسیده باشد. معمولاً توصیه می شود حداقل 10 تا 14 روز پس از بتن ریزی جک ها برداشته شوند تا تیرچه و بلوک ها بتوانند بار را تحمل کنند. در این مدت رعایت فاصله جک سقف و فاصله بین جک های زیر سقف اهمیت زیادی دارد تا توزیع بار یکنواخت باشد و هیچ بخشی از سقف دچار آسیب نشود. فاصله جکهای زیر سقف تیرچه بلوک باید مطابق نقشه های اجرایی باشد تا هم کیفیت سازه حفظ شود و هم ایمنی کارگران تضمین گردد.
جک زیر سقف یک ابزار مهم در صنعت ساختمان سازی است. از این وسیله برای نگه داشتن سقف به ویژه سقف های بتنی در زمان ساخت استفاده می شود. انواع مختلفی از جک زیر سقف وجود دارد که در این مقاله به آنها اشاره کردیم. مساله مهم در استفاده از این ابزار، فاصله استاندارد جک های زیر سقف است. در صورتی که میزان فشار بتن کمتر از 1.5 تن باشد، می توان جک ها را با فاصله یک متر از هم مستقر کرد. هر چه میزان بار سقف بیشتر باشد به جک های زیر سقفی سنگین تری نیاز داریم. در این حالت، فاصله بین جک ها نیز باید کمتر شود.
سوالات متداول
فاصله استاندارد جک ها معمولاً بین 1.2 تا 1.5 متر است اما این مقدار به نوع سقف و بار وارد شده بستگی دارد.
برای سقف های سبک تر یا با تیرچه های قوی تر ممکن است فاصله تا 1.8 متر هم مجاز باشد.
خیر، فاصله جک ها بستگی به نوع سقف، وزن سقف، ارتفاع سقف و نوع تیرچه یا بلوک دارد. سقف های سنگین تر یا سقف های تیرچه بلوک معمولاً جک های بیشتری نیاز دارند تا بار بهتر توزیع شود.
اگر فاصله جک ها بیش از حد مجاز باشد بار سقف به طور یکنواخت توزیع نمی شود و ممکن است تیرچه یا بلوک دچار ترک یا شکست شود. این موضوع همچنین می تواند باعث نشست سقف و خطر ایمنی برای کارگران شود.
حداقل فاصله معمولاً حدود 1 متر در نظر گرفته می شود تا جک ها بتوانند به صورت مؤثر بار را تحمل کنند.
فاصله کمتر از این باعث می شود تعداد جک ها زیاد شده و هزینه و زمان نصب افزایش یابد.
وزن سقف، نوع تیرچه، ارتفاع سقف، بار مرده و زنده، و مقاومت خود جک ها روی فاصله جک ها تأثیر می گذارد. همچنین استانداردهای ایمنی و نقشه های اجرایی ساختمان مشخص کننده فاصله دقیق هستند.
برای سقف تیرچه بلوک معمولاً فاصله جک ها بین 1.2 تا 1.5 متر در نظر گرفته می شود. در سقف هایی با تیرچه های قوی یا بلوک های سبک ممکن است فاصله جک ها تا 1.8 متر هم افزایش یابد.
جک ها باید عمود بر سقف قرار گیرند و روی سطح صاف و مقاوم نصب شوند. فاصله ها طبق استاندارد رعایت شود بار بیش از ظرفیت مجاز جک اعمال نشود و قبل از باز کردن جک ها مطمئن شد که بتن یا سقف به مقاومت کافی رسیده است.
با ۷ سال تجربه در تولید محتوای دیجیتال و مدیریت شبکههای اجتماعی، در نگارش مقالات سئو و محتوای تخصصی حوزه آهن و فولاد مهارت دارم. هدف من ارائه اخبار به روز و تحلیلهای دقیق بوده تا مخاطبان را با تغییر و تحولات این صنعت آگاه سازم.