قفسه های فلزی که از فولاد در ساخت آنها استفاده شده، امروزه کاربرد فراوانی دارند و از انباری ها تا داخل فروشگاه ها و سایر فضاها مورد استفاده قرار می گیرند. ویژگی ها و مزیت های فراوان این قفسه ها، موجب شده قفسه های چوبی و پلاستیکی، رواج خود را از دست داده و سهم بازار محصولات این حوزه، به قفسه های فلزی، به ویژه قفسه های فولادی در صنایع تولیدی که محصولات سنگین وزن در آنها کاربرد بیشتری دارد، اختصاص یابد. گستردگی استفاده از ورق فولادی در سیستم های قفسه بندی، از یکسو بیانگر اهمیت فلزات پر کاربرد و مستحکم مانند فولاد و مشتقات آن در صنعت و بازار است و از سوی دیگر، نشانگر توجه ویژه به قفسه های فلزی در مقایسه با سایر قفسه هاست.
در سیستم های قفسه بندی از فلزات مقاوم مانند فولاد، آهن، کروم، آلومینیوم، آهن گالوانیزه و... استفاده می شود. آهن خالصی که برای ساختن قفسه به کار می رود، آهن تصفیه شده است که در مقایسه با آهن معمولی، مقدار کربن آن بسیار کم و درجه خلوص آن، بسیار بالا یعنی 99 درصد است؛ به همین علت مقاومت آن در برابر زنگ زدگی، پوسیدگی، خستگی، شوک و نوسان بیشتر از آهن معمولی است. همچنین آهن گالوانیزه، آهنی است که با فلز روی پوشیده می شود تا در برابر خوردگی، پوسیدگی و خراش مقاوم شود و استحکام و ایمنی لازم برای استفاده در چارچوب قفسه بندی را داشته باشد.
علاوه بر اینها، فولاد، کروم و آهن گالوانیزه به صورت مفتولی و در ساخت توری های سیمی برای کف قفسه ها استفاده می شوند. در این بین، هر چند کاربرد فولاد به عنوان یکی از آلیاژهای آهن، که در آن از کربن، کروم، وانادیوم، منگنز و نیکل استفاده شده، به دلیل استحکام بالا، بیشتر در صنایعی مانند ساختمان سازی، زیرساخت ها، کشتی ها، قطارها، خودروها، تجهیزات و سلاح های نظامی مطرح می شود، اما این فلز محبوب به دلیل سهم گسترده در ساخت قفسه های فلزی و استفاده از آن در کارخانجات و فروشگاه ها، به فلب بازار و عرصه فروش نیز راه یافته است.
برای تولید قفسه های فلزی از ورق های فولادی استفاده می شود. ورق های فولاد آلیاژی برای ساخت قفسه، به نام ورق های فولادی روغنی معروف هستند. ورق های فولادی، فلزاتی هستند که سطح آنها مسطح تر از فولاد، آهن و فلزات دیگر است و غالبا از نورد گرم شمش فولادی یا بیلت تهیه می شوند. این ورق ها به صورت رول و کلاف در کارخانه ها تولید و عرضه می شوند که همین امر از مزیت های آن نسبت به ورق های شیت و برش است. ورق های فولادی با خاصیت خمشی خود از بهترین گزینه ها برای تولید قفسه ها در اشکال مختلف و برای صنایع گوناگون هستند.
ورق های فولادی بر اساس روش تولید به نورد گرم و سرد تقسیم می شوند. ورق های روغنی از جمله ورق های فولادی به روش نورد سرد هستند که به دلیل کیفیت بهتر و سطح قابل قبول تر و استحکام بالا، در صنایعی مانند خودروسازی و لوازم خانگی از آنها بیشتر استفاده می شود. ورق های فولادی حاصل از نورد گرم، ورق های سیاه و ورق های گالوانیزه (سفید) هستند. ورق های رنگی، اسیدشوی شده و تین پلت یا قلع اندود شده نیز سایر ورق های فولادی با نورد سرد یا گرم به شمار می روند. جالب است بدانید که به دلیل تفاوت در نحوه تولید، قیمت ورق سیاه که با نورد گرم تولید می‌شود با ورق رنگی متفاوت اعلام می‌شود.
در این رابطه، ورق های فولادی روغنی برای استفاده در قفسه بندی، ابتدا با اسید کلریدریک، شستشو و صیقل داده می شوند. از این رو، این قفسه ها نسبت به قفسه های فلزی تولید شده از ورق های گالوانیزه، براق تر و دارای دوام و طول عمر بالاترند و در آشپزخانه های صنعتی کاربرد بیشتری دارند. در این میان، قیمت تمام شده ورق های گالوانیزه و ورق های رنگی که از پایه ورق رنگی استفاده می کنند، بیشتر است. در مجموع، با توجه به میزان قدرت تحمل ورق های فولادی در برابر وزن کالاها، استفاده از فولاد در سیستم های قفسه بندی در محیط هایی مانند سردخانه های مواد غذایی، میوه و سبزیجات و نیز آشپزخانه های بزرگ، صنعتی و رستوران ها رایج است.
ویژگی های ارزشمند فولاد که قفسه های فلزی را نیز به خود وابسته کرده و از مزیت های تولید قفسه های فلزی با استفاده از فولاد و ورق های فولادی به شمار می روند، عبارتند از:
این ویژگی ها ضریب امنیت را در قفسه های فلزی فولادی بالاتر می برد و زمینه استفاده بیشتر و سفارش آن، توسط تولیدکنندگان و صاحبان صنایع را فراهم می سازد.
با وجود این مزیت ها، هزینه زیاد اقتصادی برای راه اندازی، نصب و وزن سنگین قفسه ها و حمل دشوار آنها از معایب یا محدودیت های قفسه های فلزی محسوب می شود. همچنین استفاده از قفسه های فولادی در انبارهای بزرگ صنعتی به منظور نگهداری کالاهای بزرگ و سنگین میسر نیست. مقاومت پایین آنها نسبت به ورق های گالوانیزه و آهنی که در ساخت قفسه بندی پالت راک و مانند آن استفاده می شود، از دلایل این امر است. مشکل دیگر به خستگی آهن بر می گردد. خستگی موادی مانند آهن، زمانی رخ می دهد که این ماده، تحت تنش های نوسانی و شرایط تکراری مانند بارگیری و بارگذاری موجودی و کالاها قرار گیرد که منجر به شکست ناگهانی آن می شود. خستگی برای مواد قفسه بندی، خطرناک است زیرا بدون آگاهی قبلی رخ داده و موجب کاهش ایمنی قفسه ها می شود.
علاوه بر ورق های فولادی، قفسه های فلزی را نیز با توجه به کاربردهای آنها می توان به قفسه های فلزی پیچ و مهره ای، قفسه های فلزی سرد خانه ای، قفسه های فلزی انبارها یا راک، قفسه های فلزی فروشگاهی و قفسه های خود راهرو تقسیم بندی کرد. قفسه های پیچ و مهره ای خصوصا با کاربرد فروشگاهی و انباری بسیار محکم هستند و دمونتاژ و نصب آنها نیز نیاز به جوشکاری ندارند و گزینه مناسبی برای فضاهایی هستند که قفسه بندی سریع و آسان مدنظر است. قفسه های فلزی سردخانه ای به خاطر مقاومت و دوام بالا در برابر خوردگی و رطوبت در انبار محصولاتِ نیازمند نگهداری در سردخانه های محلی و صنعتی، کاربرد دارند.
قفسه های فروشگاهی نیز با برخورداری از مزیت هایی مانند راحتی نصب و دمونتاژ در خرده فروشی ها و هایپرمارکت ها به منظور در معرض فروش قرار دادن کالا برای تحقق اهداف فروش مورد استفاده قرار می گیرند. قفسه های خود راهرو نیز از طرح های مدرن هستند که با هدف رفع مشکلاتی مانند دشواری در جابه جایی قفسه های سنتی تولید شده اند. این قفسه ها با قابلیت حمل و نقل آسان از طریق موتور های الکتریکی به صورت خودکار و با کنترل حرکت می کنند.
قفسه های راک که قفسه بندی با استفاده از فولاد و فلز است، از بیشترین فضای ممکن استفاده می کنند و به قدری مقاوم هستند که قابلیت استفاده برای نگهداری کالا در ارتفاع بالا در انبارها را دارند. نصب و دمونتاژ نسبتا راحت و کاربرد آنها در سیستم های اتوماسیون انبار و انبارداری اتوماتیک از مهم ترین ویژگی های آنها می باشد. همچنین انواع قفسه های فلزی تولید شده در بازار با هدف انبار محصولات را می توان به قفسه بندی فلزی پالت راک، قفسه مشبک قفسه کانتی لور، قفسه رو ریلی، قفسه های کفپوش دار سبک و سنگین، نیم طبقه پیش ساخته (مزنین) و... تقسیم بندی کرد. استفاده از قفسه بندی نیم طبقه مزنین امکان انبارش بار تا 150 درصد را میسر می سازد.
قفسه بندی فولادی یا استیل که علاوه بر ویژگی های گوناگون، براق نیز هستند، کاربردهای زیادی در آشپزخانه ها و سردخانه ها دارد. این قفسه ها عبارتند از:
به طور کلی، این نوع قفسه های فولادی قیمت بیشتری نسبت به انواع قفسه بندی های دیگر دارند اما به دلیل عمر بیشتر و مقاومت بالای آنها هزینه بیشتر نوعی سرمایه گذاری بلندمدت محسوب می شود و صرفه اقتصادی دارد.
قفسه بندی انبارها در بین انواع قفسه های پرکاربرد فلزی قرار دارند که این قفسه ها معمولا به راک انبار معروف هستند. قفسه بندی راک یکی از مناسب ترین گزینه ها برای طبقه بندی کالاهایی مانند مواد خوراکی، فاسد شدنی، مواد شیمیایی، لوازم یدکی و... است. برای قفسه بندی مناسب یک انبار باید به عوامل مهمی از جمله موقعیت و نقشه ساختمان انبار مانند محل قرارگیری درهای ورودی و خروجی، تجهیزات انبار، نوع وسایل نقلیه انبار، خصوصیات کالا مانند وزن و سنگینی آن، خصوصیات کیفی کالا مانند زمان انقراض، شیمیایی بودن، قابل انفجار بودن و نظایر آن و نیز میزان تقاضا و مراجعه به کالا مانند کالاهایی که سریع تر تخلیه شده و در دسترس تر هستند و کالاهای مشابه کنار یکدیگر، توجه کرد.
نگهداری تجهیزات گوناگون صنایع مختلف، استفاده برای انبار کردن مواد غذایی، استفاده در انبار مواد دارویی، استفاده برای انبار کارخانجات و شرکت های بزرگ، استفاده برای تقسیم فضا به بخش های مختلف و استفاده برای سهولت دسترسی به تجهیزات و تقسیم بندی آنها، از جمله کاربردهای قفسه های فلزی راک محسوب می شوند.
جنس قفسه های انبار یا راک، عمدتا از فلزات با استحکام بالاست که بسته به ابعاد و ضخامت ورق و پروفیل های مورد استفاده در ساخت آنها، تحمل وزنی و ظرفیت متفاوتی دارند. این قفسه ها را میتوان به انواع سبک، نیمه سنگین و سنگین تقسیم کرد. قفسه فلزی راک سبک، قابلیت تحمل بار تا 150 کیلوگرم، قفسه فلزی راک نیمه سنگین قابلیت تحمل بار تا وزن 300 کیلوگرم و قفسه فلزی راک سنگین، قابلیت تحمل وزن بار از یک تن تا سه تن را داراست.
راک انبار سبک بیشتر در انبارهای تجارت الکترونیک که در آنها چیدمان کالا به صورت تک و یا جعبه های کوچک است، کاربر دارد. همچنین قفسه های سنگین برای کمک به شرکت ها به منظور ذخیره محصولات بیشتر، افزایش ایمنی و فعال کردن اقداماتی که باید با سرعت و کارآمدی بیشتری انجام شود، طراحی شده است. این قفسه های سنگین انبار، موجب رونق و بهره وری کسب و کار می شود. نوع دیگر از قفسه های انبار قفسه های پالت راک هستند که بر روی پالت ها و به منظور چینش آنها بر روی یکدیگر انجام می شود. اگر روش قفسه بندی پالت راک، به درستی تنظیم و استفاده شود، بسیار مناسب و کارآمد است. در انبارهای پیشرفته مانند آمازون و وال مارت در صورتی که این قفسه بندی ها در انبار تا ارتفاع زیاد انجام شود، برای برداشت یا گذاشتن محصول در قسمت های مختلف از ربات های خاصی که برای این منظور طراحی شده، استفاده می شود.
با توجه به انواع قفسه های موجود در بازار و انتخاب بهترین جنس قفسه ها خصوصا در انبار باید گفت به طور کلی، قفسه های فلزی، چوبی و پلاستیکی بیشترین کاربرد را در انبارهای صنعتی، نیمه صنعتی و خانگی دارند. در این زمینه، عوامل مهم در انتخاب بهترین جنس قفسه بندی انبار، بر اساس وزن و نوع کالا، شرایط محیطی و نظایر آن، متفاوت است، اما قفسه های فلزی، به دلیل ویژگی ها و مزایایی که برشمرده شد، به ویژه استحکام و مقاومت بالا در برابر ضربه، خوردگی و رطوبت، از مهم ترین قفسه های مورد استفاده صنایع و بازار محسوب می شوند.
با این حال، علاوه بر کاربرد آهن آلات و فولاد در قفسه ها، استفاده از مواد کامپوزیت ها با زمینه آلومینیوم نیز در ساخت قفسه ها در حال گسترش است. مقاومت در برابر وزن و خوردگی، نیاز کمتر به نگهداری و تعمیرات، سبک و مستحکم تر بودن در مقایسه با فولاد، عایق بودن در برابر حرارت و الکتریسته و برخورداری از خستگی بهتر و شکستگی کمتر در برابر نیروهای متناوب نسبت به سایر فلزات، از مزیت های آن می باشد. فایبرگلاس، MDL و MDF از مواد کامپوزیتی مرکب هستند که برای ساختن قفسه استفاده می شوند. همچنین شیشه و مواد پلیمری مانند PVC یا همان پلی وینیل کلراید، از مواد دیگری هستند که در ساختار قفسه بندی اقلام سبک کاربرد دارند.