همانطور که می‌دانید ابزارهای متنوعی برای انجام صنایع مختلف و پروژه‌های گوناگون اختراع و تولید میشوند. برخی از این ابزارها کوچک و برخی بزرگ هستند و به هر حال وجود آنها امری حیاتی برای ایمنی و نصب انواع سازه‌هاست. یکی این ابزارهای کوچک اما مهم انکر بولت نام دارد که از آن برای نصب و محکم کردن انواع سازه‌های مهم همچون آسانسور، پله برقی و امثال آنها استفاده میگردد. انکر بولت در انواع و متریال مختلفی تولید میشوند که نوع فلزی آن کاربرد بیشتری دارد. در این مطلب به توضیح انکر بولت، انواع و کاربردهای آن پرداخته شده است.
مشاهده نسخه pdf مقاله : انکربولت چیست و چه کاربردهایی دارد؟
انکر بولت (Anchor bolt) در لغت به معنی پیچ چفتی است که برای چفت و بست کردن روی سطوح صلب مثل بتن مورد استفاده قرار میگیرد. اینکار برای تعمیر مصالح فولادی، ترمیم و یا گسترش آنها صورت میگیرد، ضمن اینکه برای چفت کردن صفحات فولادی مثل پلیت‌ها در بتن از این پیچ چفتی یا انکر بولت استفاده می‌شود. پلیت‌ها نقش مهمی در اضافه کردن سازه‌های جدید به اسکلت بتنی ایفا میکنند. انکر بولت در انواع مختلفی تولید می‌شود و با توجه به متریال مورد استفاده، محل و نوع کاشت در دسته‌بندی متنوع به بازار عرضه میگردد.
انکر بولتها به طور کل در دو دسته انکر بولت شیمیایی و انکر بولت مکانیکی جای می‌گیرند. که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم:
انکر بولت شیمیایی به عنوان چسب کاشت هم‌شناخته می‌شود و به جهت افزایش قدرت باربری بتن و ایجاد چسبندگی بیشتر بین بتن و میلگرد در بتن مسلح به کار گرفته می‌شود. انکر بولتهای شیمیایی هیچ‌گونه محدودیتی برای کاشت ندارند و در هر قطر و عمقی می‌توان آنها را به کار گرفت.
همانطور که از اسمشان پیداست به گروهی از انکر بولتها که به صورت مکانیکی در حفره‌های درون بتن جای‌‌گذاری میشوند رول بولت یا انکر بولت مکانیکی گفته می‌شود. اجزای تشکیل دهنده انکربولت مکانیکی یا رول بولت شامل یک قطعه استوانه‌ای، مهره و واشر و یک پیچ رولی با سر مخروطی شکل است.
دسته‌ای دیگر از انکر بولتها وجود دارند که به آنها استاد بولت گفته می‌شود. استاد بولت را با نام بولت نیز می‌شناسند و شکل آن به صورت یک پیچ گل‌دار است که با مهره و واشر مونتاژ و اجرا می‌شود. بولتها به راحتی مونتاژ میشوند و هزینه تعمیر و نگهداری آنها کم است؛ به همین علت بسیار مقرون به صرفه بوده و علاوه بر آن باعث افزایش سرعت اجرای کار میشوند. با استفاده از بولت می‌توان زمان تحویل کار را تا حدود زیادی کم کرد. لازم به ذکر است که استاد بولت در دسته انکر بولت مکانیکی قرار میگیرد.
لغات انکر بولت و رول بولت اغلب به جای هم استفاده میشوند که کار صحیحی نیست. انکر در واقع همه انواع انکر بولت را چه شیمیایی و چه مکانیکی در بر میگیرد. ولی به طور کل انکر بولت به نوعی که شبیه به حرف L است اطلاق می‌شود. رول بولت هم همان نوعی از انکرهای مکانیکی به شمار می‌رود که توضیح آن در مقاله آمده است.
چهار روش برای گیرایی انکر بولت در بتن یا متریال‌های دیگر وجود دارد که آنها را بررسی می‌کنیم:
در این روش انکر بولت پس از کاشت و نصب با مصالح پایه، اصطکاک پیدا کرده و بارهای متفاوتی را تحمل می‌کند. بیشتر انکر بولتهای پلاستیکی یا رول پلاک و انکر بولتهای فلزی که به آنها انکرهای انبساطی نیز گفته می‌شود به همین شکل عمل کرده و به راحتی نصب میشوند.
انکرهای شیمیایی با نام‌های چسب کاشت و چسب بتن نیز شناخته میشوند. عملکرد این روش بدین ترتیب است که انکر بولت پس از کاشت، باعث افزایش چسبندگی میلگرد با مصالح پایه شده و با اینکار ظرفیت باربری بتن افزایش پیدا می‌کند. مزیت این روش به روش‌های دیگر عدم محدودیت برای عمق و قطر انکر بولت است.
در این روش با ایجاد حفره‌هایی درون مصالح پایه که غالبا بتن هستند انکر بولت گیرش پیدا می‌کند و مصالح پایه از قدرت باربری بالایی برخوردار شده، حتی ظرفیت دینامیکی آنها نیز چندین برابر میگردد. علاوه بر همه مواردی که ذکر شد، انکر بولت با این روش امکان کاشت در لبه مصالح را نیز دارد.
این روش ترکیبی انکر بولت هم به روش چفتی و هم به روش اصطکاکی با مصالح پایه گیرایی می‌یابد. بنابراین از نظر ظرفیت باربری و دینامیکی بسیار بالا است.
عوامل متعددی در انتخاب نوع انکر بولت موثر هستند که به بررسی آنها می پردازیم:
اینکه انکر بولت قرار است در چه محیطی استفاده شود امر مهمی به شمار می‌رود. عوامل جغرافیایی مثل شرایط آب و هوایی میزان فسفات، میزان سولفات و همچنین وجود رطوبت و مواد خورنده مثل اسید و نمک بر انتخاب نوع انکر بولت تاثیر مستقیم می‌گذارند. محل نصب انکر بولت مثل پالایشگاه‌ها و خانه‌های حاشیه دریاها که میزان نمک بسیار بالایی دارند، همچنین تصفیه خانه‌ها، نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها نیز عواملی تأثیرگذار بر انتخاب انکر بولت هستند.
انکر بولت از متریال مختلفی همچون فلز، پلاستیک و مواد شیمیایی تولید می‌شود؛ حتی نوع پوشش آن می‌تواند گالوانیزه سرد یا گرم و استیل ضدزنگ باشد که با توجه به شرایط محیطی و آب و هوایی نوع و متریال خاصی انتخاب می‌شود. هدف از متناسب بودن انکربولت با محیطی که قرار است در آن نصب شود افزایش استحکام و دوام آن است.
میزان باری که انکر بولت می‌تواند تحمل کند، بین ۱۰ تا ۱۵۰۰۰ است. بنابراین بسته به نوع کاربرد و محل آن انکربولت با میزان بار موردنظر انتخاب می‌شود.
به طور کلی بارهایی که به انکربولت وارد میشوند به دو دسته بارهای استاتیکی و بارهای دینامیکی تقسیم می‌گردند:
مجموعه بارهای ایستا و ثابتی هستند که در طول زمان، بدون تغییر به سازه وارد میشوند. وزن مرده، وزن سازه، تعداد ظرفیت نفرات و بار تجهیزات نصب شده، نمونه‌ای از بارهای ایستا هستند که معمولا همه انکر بولتها این بارها را تحمل میکنند.
بارهای دینامیکی یا پویا مجموعه بارهایی هستند که در طول زمان کم و زیاد شده و بر سازه تاثیر می‌گذارند. خود بارهای دینامیکی به سه دسته شوک، زلزله و خستگی تقسیم میشوند.
قطر و عمق انکر بولت بر اساس فاصله انکر بولتها از همدیگر، دلیل نصب و اجرای انکر بولت، سوراخ‌های موجود بر مصالح پایه و تجهیزات نصب کننده انکر بولت تعیین می‌شود. لازم به ذکر است که عمق کاشت انکر بولت رابطه مستقیم با میزان و نوع باربری دارد. البته فاکتورهایی همچون ضخامت مصالح پایه، مجوز آیین نامه‌های موجود و دلیل اجرای انکر بولت را نباید نادیده گرفت.
لازم به ذکر است که در صورت بیشتر بودن میزان بار وارده بر انکر بولت، می‌توان با افزایش عمق، میزان بار انکر بولت را افزایش داد و بالعکس اگر میزان بار وارده بر انکر بولت کمتر باشد با کاهش دادن عمق انکر بولت، می‌توان به نتیجه مطلوب رسید. با توجه به این اظهارات، تغییر عمق کاشت فقط در مورد انکر بولتهای شیمیایی امکان پذیر است و انکر بولتهای مکانیکی این قابلیت را ندارند.
یکی دیگر از فاکتورهای موثر بر انتخاب انکر بولت نوع مصالح پایه است. مصالحی همچون انواع مختلف بتن سخت، سبک، متخلخل، ترک‌دار، هوادار و غیره. همچنین سنگ‌های طبیعی، سرامیک، سفال، گرانیت و غیره قابلیت این را دارند که به انکر بولت مجهز شوند. ولی هر کدام از مصالح پایه نوع خاصی از انکر بولت را می‌پذیرد که با توجه به آن انتخاب می‌شود.
هر نوع از انکر بولتها با توجه به نوع، میزان بار، عمق کاشت و غیره می‌بایست در فاصله خاصی از هم قرار گرفته و همچنین فاصله هر انکر بولت از لبه مصالح متفاوت بوده و بستگی به نوع مصالح و نوع انکر بولت دارد.
به طور کلی انکر بولتها به دو روش اجرا میشوند:
انکر بولت، کاربردهای متعددی در صنایع مختلف دارد که در اینجا به برخی از این کاربردها اشاره‌‌ای می‌کنیم:
مواردی که ذکر شدند تنها بخش کوچکی از کاربردهای انکر بولت به شمار می‌روند و کاربرد این ابزار بسیار گسترده‌تر و وسیع‌تر از آن است که در یک مقاله ذکر شود.
طراحی انکر بولت می‌تواند سفارشی باشد و با توجه به نیاز مصرف کننده، شکل و اندازه آن طراحی شود. طراحی این ابزار به عوامل زیادی بستگی دارد. این عوامل عبارتند از:
کاشت انکر بولت در مصالح پایه، بستگی به نوع آن دارد ولی متداول‌ترین روش کاشت انکر بولت بدین صورت است که ابتدا سطح مصالح پایه که می‌تواند بتن، آجر یا سفال باشد به خوبی از هر گونه غبار پاک شود. سپس با توجه به نقشه، عمق کاشت انکر بولت سوراخ شده، سپس سوراخ با دستگاه مکنده، کاملا تمیز میگردد. بعد از آن انکر بولت با ضربات چکش مخصوص به درون سوراخ هدایت شده و به روش اصطکاکی انبساطی با مصالح پایه گیرایی می‌یابد. در روش اصطکاکی انبساطی بعد از وارد کردن انکر بولت به درون سوراخ، مهره آن را محکم کرده و به بیرون می‌کشند و آن را با فشار باز میکنند. انکر بولت درون مصالح منبسط شده و با مصالح پایه به اصطکاک می‌رسد و به این ترتیب درون مصالح محکم می‌شود.
کلام آخر
انکر بولت یکی از ابزارهای مهم مقاوم‌سازی سازه‌های مختلف است که کاربرد مختلف و مهمی در صنایع گوناگون من جمله صنعت ساختمان‌‌سازی دارد. البته بکارگیری این ابزار مستلزم تخصص و برنامه‌ریزی دقیق است و هرگونه خطا در نصب آن خسارات جبران ناپذیری به سازه مورد نظر وارد می‌کند.