از محصولات شگفت انگیز دنیایِ پلیمرها، می‌توان به کارتن پلاست اشاره کرد. این محصول برای اولین بار در ایتالیا، توسط شرکتی به نام Covema تولید و به سراسر جهان توزیع شد. کارتن پلاست از دو لایه اصلی بالایی و پایینی تشکیل شده است؛ این لایه‌ها توسط دندانه‌هایی از همان جنس به هم متصل شده‌اند. اگر با کلیت کارتن پلاست‌ها آشنایی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم در مقاله کارتن پلاست چیست بیشتر با این محصول آشنا شوید.
عوامل مختلفی می‌تواند ورقهای کارتن پلاست را از یکدیگر، متمایز کند. از جمله این موارد می‌توان به ضخامت، رنگ، مواد تشکیل دهنده، شکل ظاهری و کاربرد آنها اشاره کرد. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با تعدادی از انواع کارتن پلاست آشنا کنیم و ویژگی‌های هرکدام را برشمریم.
کاربرد بعضی از انواع کارتن پلاست‌ها بسیار زیاد است و اغلب ما با آنها آشنا هستیم. اما ممکن است تعدادی از آنها را کامل نشناسیم. پس حتما ادامه مقاله را بخوانید:
یکی از روش‌های عرضه کارتن پلاست به صورت رول‌هایی طویل با عرض مشخص است. طول کارتن پلاست رولی 50 یا 100 متر است و عرض آن به یک یا 2 متر می‌رسد. البته این ارقام بسته به سفارش مشتری، می‌تواند تغییر کند. به طور کلی کارتن پلاست رولی را نمی‌توان نوع خاصی از این محصول به شمار آورد، در واقع نوعی روش عرضه است که انواع آن مانند یوی دار، عمودی، کندویی و غیره را شامل می‌شود.
وزن هر متر مربع کارتن پلاست رولی، بسته به ضخامت متغیر است اما بین 200 تا 400 گرم برآورد شده است. افرادی از کارتن پلاست رولی استفاده می‌کنند که بخواهند سطح وسیعی را با آن پوشش دهند؛ مثلا برای سوله، سقف گاوداری، سقف مرغداری، کارخانه‌ها و … . ضخامت این ورق‌‌ها از دو تا 12 میلی‌متر متغیر است و معمولا ضخامت بالا ندارد چون باید قابلیت رول شدن را داشته باشد.
و اما روش دیگر توزیع کارتن پلاست به صورت ورقهای است که معمولا با ابعاد استاندارد و مشخص در کارخانه به تولید می‌رسد. کارتن پلاست شیت هم مانند کارتن پلاست رولی، نوعی روش عرضه است، اما در بازار آن را یکی از انواع کارتن پلاست می‌دانند. از آن برای تولید جعبه، ساخت ماکت، طبقه‌بندی کمد و … استفاده می‌شود. گاهی به کارتن پلاست ورقهای طرح‌های خاص می‌دهند؛ مثلا کارتن پلاست طرح جابرابن حیان که اغلب در مدارس کاربرد دارد.
اگر قرار است از کارتن پلاست در محیط باز استفاده شود حتما باید نوع یو وی دار آن را انتخاب کنید. زیرا آفتاب با مواد پلیمری میانه خوبی ندارد و اگر زیر نور خورشید باشد به مرور زمان از بین می‌رود. قیمت کارتن پلاست uv نسبت به دو نوع قبلی که به آنها اشاره شد، بیشتر است. در ادامه با کاربرد و سایر ویژگی‌های این محصول آشنا شوید:
جنس کارتن‌پلاست‌های عمودی از پلی پروپیلن یا پلی اتیلن است (در ادامه مطلب با تفاوت‌های این دو ماده آشنا می‌شویم) روی کارتن پلاست عمودی هیچ چین خوردگی دیده نمی‌شود و از این نظر با دیگر کارتن پلاست‌ها کمی متفاوت است (بقیه کارتن پلاست‌ها دندانه‌دار هستند) ویژگی‌ها، کاربرد و معایب این محصول عبارتند از:
در فرایند تولید کارتن پلاست کندویی از ماده‌ای به نام پلی کربنات استفاده می‌شود؛ وجود Polycarbonate یا PC منجر به شفاف شدن کارتن پلاست کندویی می‌شود. به همین دلیل در بسیاری از موارد جایگزین شیشه می‌شود. از مزیت‌های آن نسبت به شیشه، می‌توان به نشکن بودن و مقاومت در برابر تغییرات دمایی اشاره کرد. ویژگی و کاربرد کارتن پلاست حبابی عبارتند از:
شیت پلاست تبدیلی برای تبدیل به محصول دیگر خریداری می‌شود؛ نه تنها قابلیت دایکات (برش) بالایی دارند بلکه از چاپ‌پذیری بسیار خوبی برخوردارند. اگر خلاق باشید میتوانید کاردستی‌های جذابی با آن بسازید زیرا اتصالشان (مونتاژ) به سادگی انجام می‌شود. کاربردهای این نوع از شیت پلاست عبارتند از:
جالب است بدانید واژه Hydroponic به روشی نوین برای کاشت گیاهان در بستری به جز خاک اشاره دارد؛ استفاده از این نوع کارتن پلاست را در گلخانه‌های مدرن اروپایی بسیار زیاد می‌بینیم. مهمترین ویژگی‌های کارتن پلاست هیدروپونیک عبارتند از:
فرآیند تولید انواع کارتن پلاست معمولا مشابه است. اما امکان دارد فرمول تولید آنها کمی باهم متفاوت باشد و همین موضوع جنس متفاوتی به کارتن پلاست میدهد که نهایتا روی کاربرد آن تاثیر مستقیم دارد! به موارد زیر دقت کنید:
استفاده از کارتن پلاست پلی پروپیلن PP را در دمای بالای صفر درجه سانتی گراد می‌بینیم، زیرا در دمای پایین مقاومت خود را از دست میدهد (این مهمترین تفاوت پلی اتیلن و پلی پروپیلن است). پلی پروپیلن در برابر مواد اسیدی بسیار مقاوم است. اگر کارتن پلاستی از جنس پروپیلن باشد در مقایسه با پلی اتیلن، وزن کمتری دارد و این یک مزیت محسوب می‌شود، اما اگر به کارتن پلاست منعطف نیاز دارید، بهتر است بدانید خاصیت انعطاف‌پذیری و کششی کمتری داشته و نسبت به پلی اتیلن، بافت سخت‌تری دارد.
اگر در فرآیند تولید کارتن پلاست میزان پلی اتیلن PE بیشتر باشد، محصول نهایی انعطاف بیشتری پیدا می‌کند. پلی اتیلن در دمای پایین قابل استفاده است و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن در شریط دمایی بسیار پایین دچار تغییر نمی‌شود. اما برعکس آن پلی پروپیلن در دمای پایین خراب می‌شود. پلی اتیلن در برابر مواد شیمیایی، اسیدها و حلال‌های آلی مقاوت چندان خوبی ندارد. قیمت کارتن پلاست پلی اتیلن از کارتن پلاست پلی پروپیلن، ارزانتر است.
بخش زیرین پلی کربنات PC در تابستان‌‌ها بسیار داغ می‌شود! این تنها ایرادی است که می‌توان به کارتن پلاست پلی کربنات گرفت؛ اما در برابر اسیدها و بازها مقاومت بسیار خوبی از خود نشان میدهد. هرچه میزان پلی کربنات در ترکیبات ورق کارتن پلاست بیشتر باشد، شفافیت افزایش پیدا می‌کند. هنگام آتش‌سوزی مقداری دود زاست اما شعله‌ور نمی‌شود. اشعه فرابنفش را منتقل نمی‌کند و در برابر UV به عنوان عایق عمل می‌کند. قیمت کارتن پلاست رولِ پلی کربنات از دو مورد قبلی بالاتر است.
| اجناس ورق کارتن پلاست | پلی‌پروپیلن | پلی‌اتیلن | پلی‌کربنات |
|---|---|---|---|
| نام علمی | Polypropylene | Polyethylene | Polycarbonate |
| علامت | PP | PE | PC |
| ویژگی | وزن بسیار سبک، قابل استفاده در دمای | غیر قابل استفاده دردمای پایین | بسیار شفاف، آنتی UV، مقاوم در برابر مواد اسیدی |
| کاربرد | صنعت اتومبیل، لولا، اسباب‌بازی، کاغذ مصنوعی | ظروف، بطری، جعبه مواد غذایی | کاور استخر در باغ و غیره |
| قیمت | ارزرانتر از PE و PC | ارزانتر از PC و گرانتر از PP | گرانتر از PE |
کارتن پلاست‌هادر عین وزن کم از مقاومت فیزیکی بالایی برخوردار هستند، ساختاری تقریبا تو خالی دارند، ضد آب بوده و قابلیت شستشو دارند. اغلب دوستداران طبیعت، استفاده از این ماده را ترجیح می‌دهند چون قابل بازیافت است. در ادامه با دیگر خواص این محصول آشنا خواهیم شد:
نور مستقیم خورشید کارتن پلاست معمولی را خراب (در مدت زمان طولانی) می‌کند. کارتن پلاست به عنوان یک محصول پلیمری در برابر نور تغییر رنگ میدهد، خواص مکانیکی‌اش از بین می‌رود و حتی متلاشی می‌شود! به همین دلیل در ترکیبات آن ماده‌ای به نام Anti UV استفاده می‌کنند که اثر اشعه فرابنفش خورشید را خنثی می‌کند. در واقع عمر کارتن پلاست را در مقابل نور خورشید، افزایش میدهد.
اصولاً، عنوان “نسوز” به نظر می رسد که یک ویژگی مطلق در مقابل آتش است، اما این یک تصور اشتباه است. نام کارتن پلاست نسوز یا Antifire بیشتر جنبه تجاری دارد. حتی محصولاتی که به عنوان “نسوز” شناخته می‌شوند، قادر به ارائه حفاظت کامل در برابر آتش نیستند! هر چیزی در مواجه با حرارت ممکن است دچار سوختگی شود؛ از این رو، افراد باید درک کنند که هیچ چیز به نام “۱۰۰٪ نسوز” وجود ندارد.
محصولات مقاوم در برابر آتش این امکان را فراهم می‌کنند که در مواجهه با حرارت و گرما، زمان کافی برای افراد فراهم شود تا از محل حادثه فرار کنند یا کمک بگیرند. بنابراین، اصلی‌ترین وظیفه کارتن پلاست مقاوم در برابر آتش، افزایش زمانی است که افراد برای واکنش به حریق دارند. البته استفاده از این محصول را دست کم نگیرید! زیرا استفاده از کارتن پلاست نسوز در ساختمان، زندگی بسیاری را نجات داده است.
آنتی استاتیک یا ضداستاتیک به موادی اطلاق می‌شود که از تولید یا جمع‌آوری بارهای الکتریکی استاتیکی جلوگیری کنند؛ استفاده از کارتن پلاست Antistatic در اماکنی که جلوگیری از برق‌گرفتگی ضروری است (مانند صنایع الکترونیک، پزشکی، صنایع شیمیایی، و هوافضا) بسیار مهم است. اما اگر این بارها جمع آوری نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
برای حفاظت از محصولات حساس به استاتیک و جلوگیری از این مشکلات، استفاده از کارتن پلاست یا سایر مواد، بسته‌بندی ضداستاتیک توصیه می‌شود.
ورق کارتن پلاست با افزودن مواد نانوپلاست Nanoplast ضدمیکروب و ضدقارچ، می‌تواند در محیط‌هایی که نیاز به حفظ بهداشت و کاهش انتقال میکروب‌ها و قارچ‌ها دارد، مورد استفاده قرار گیرد. این محصولات ممکن است در بسته‌بندی محصولات غذایی، پزشکی و یا حوزه‌های دیگر مورد استفاده قرار گیرند تا بهداشت و کیفیت محصولات حفظ شود.
اصطلاح “دایکات” به انعطاف‌پذیری و انجام تغییر شکل بدون شکستن یا ترک خوردن در مواد اشاره دارد. ویژگی دایکات در کارتن پلاست مهم است! زیرا این محصول به طور معمول در بسته‌بندی محصولات جهت حمل و نقل تحت شرایط مختلف استفاده می‌شود. زمانی که یک ماده دارای دایکات خوبی است، می‌تواند در مواجهه با فشار، انحناء و تغییرات شکل به خوبی انعطاف پذیری داشته باشد و دچار شکستگی نشود.
ورق کارتن پلاست ممکن است از موادی با ساختار خاص ساخته شده باشد که توانایی انتقال حرارت را کاهش دهد. این مواد معمولاً شامل لایه‌های عایق حرارتی مختلف مانند فوم‌های پلی‌استیرن یا پلی‌یورتان است. ضخامت ورق کارتن پلاست به عنوان یک عامل مؤثر در عدم انتقال انرژی در نظر گرفته می‌شود. طبق علم حرارت، مواد با ضخامت بیشتر معمولاً خاصیت عایق حرارتی بیشتری دارند.
محصولات ساخته دست ما با همه مزایا و فوایدی که دارند ممکن است در برخی موارد کارایی یا عملکرد لازم را از خود نشان ندهند! کارتن پلاست هم می‌تواند معایب زیر را در دراز مدت داشته باشد:
کارتن پلاست با ضخامت بیشتر معمولاً مقاوم‌تر است. با این حال استفاده طولانی مدت می‌تواند مقاومت فیزیکی و مکانیکی کارتن پلاست را کاهش دهد و در اثر ضربه، فشار یا تماس با اشیاء تیز دچار شکستگی و پارگی شود.
چه بخواهیم چه نخواهیم، ممکن است خاصیت شیمیایی مواد توسط نور (UV) تغییر کند! کارتن پلاست می‌تواند یکی از این محصولات باشد. حتی ممکن است نور خورشید باعث افزایش دما در محیط شود و حرارت با تغییرات فیزیکی و شیمیایی، رنگ کارتن پلاست را تغییر دهد.
جالب است بدانید: به فرایند تغییراتی که در ماده به واسطه نور خورشید به وجود می‌آید، فتوشیمی Photochemistry گفته می‌شود.
امیدوارم که نیازهای شما را به بهترین شکل پاسخ داده باشم. اگر سوال خاصی درباره کارتن پلاست یا کاربردهای آن دارید، خوشحال می‌شوم کمک کنم. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر یا توضیحات دقیق‌تر در زمینه‌های مرتبط با کارتن پلاست، زیر همین مطلب سوالات خود را مطرح کنید.
بله خوشبختانه تمام انواع شیت پلاست قابلیت بازیافت مجدد دارند.
اگر قرار است از قفسه در محیط باز استفاده شود بهترین گزینه کارتن پلاست تبدیلی از نوع یوی دار است.
بله سازگاری دارد اما بهتر است با توجه به نیازتان بهترین انتخاب را داشته باشید، مثلا برای استفاده در آفتاب نباید از کارتن پلاست هیدروپونیک استفاده کنید.
بله معمولا هزینه کارتن پلاست برای بسته بندی کمتر خواهد شد، زیرا به انرژی کمتری برای تولید نیاز دارد و در کشور ما با قیمت مناسب‌تری در دسترس قرار گرفته است.
مرکزآهن، مرجعی تخصصی و به روز برای کسب دانش و اطلاع از آخرین تحولات بازار آهن و فولاد است. با وبلاگ جامع ما، همیشه از آخرین اخبار و اطلاعات این صنعت آگاه باشید.