دسترسی سریع به محتوای این مطلب
آجر در انواع و اشکال متعدد، همچنان از مصالح پرکاربرد در ساختمان است و نقش آن کمرنگ تر از تیرآهن و میلگرد نیست. هرچند قیمت تیرآهن و میلگرد در گذر زمان دستخوش نوسانات زیادی گشته است ولی آجر تقریبا نوسان زیادی را تجربه نکرده است. همانگونه که انواع مواد و مصالح در صنعت ساختمان بر اثر درهم آمیختگی با تکنولوژی، پیشرفت های قابل ملاحظه ای داشته اند.
آجرها از گذشته تا کنون با تحولات بسیاری مواجه شده اند و علاوه بر ساخت و ساز در طراحی داخلی و نمای بیرونی ساختمان نیز نقش ویژه ای دارند. هر چند امروزه به دلیل افزایش تراکم جمعیت و ساخت بناهای چند طبقه از آجر، چندان در اسکلت ساختمان ها استفاده نمی شود و اسکلت های فلزی یا بتنی جایگزین آن شده اند اما آجر همچنان برای نماسازی یا سایر فضاهای یک ساختمان، مورد استفاده قرار می گیرد.
در واقع آجر یکی از مصالح ساختمانی پرکاربرد و پرمصرف است. نقش این محصول در ساختمان سازی، فراتر از نمای بیرونی یک ساختمان است و بعضا با توجه به قیمت آهن به عنوان جایگزین مناسب در برخی پروژه های ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد. از این رو، کاربرد انواع آجر در پروژه های ساختمانی و قسمت های مختلف یک ساختمان، همواره یکی از موضوعات مورد توجه فعالان صنعت ساخت و ساز است و البته که هیچگاه جایگزین اصلی آهن نیست!
آجر با توجه به انواع آن تعاریف مختلفی دارد اما به طور کلی، آجر به عنوان یکی از قدیمی ترین مصالح ساختمانی دست ساز بشر، گِل پخته شده ای است که با اشکال و اندازه های مختلف در ساختمان سازی کاربرد دارد. به عبارت دیگر، آجرها، بلوک هایی با اندازه منظم و مکعب هستند که اغلب از خاک رس ساخته شده و در انواع و طرح های گوناگون با قیمت های متفاوت در قسمت های مختلف ساختمان، مورد استفاده قرار می گیرند.
آجرها به عنوان یکی از مصالح ساختمانی ساخته شده از جنس خاک رس و مواد دیگر با توجه به جنس و ابعاد، کاربردهای متنوعی دارند و به عنوان کف پوش، دیوارپوش و دیوارکشی مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع آجر نوعی سنگ مصنوعی است که از پختن خشت خام و دگرگونی آن بر اثر گرما حاصل می شود. خاک آجر مخلوطی از مواد زیر است:
مهمترین کاربرد آجرها را می توان در بنایی و برای ساخت دیوار دید که برای چیدن و اتصال آنها از ملات استفاده می گردد. بناها و آثار تاریخی بسیاری مانند آتشکده ها، مساجد و ساختمان های مسکونی با استفاده از آجر در ایران ساخته شده اند. انواع آجرها با توجه به نوع و مواد دیگر به کار رفته در آن برای سایر بخش های سازه هایی که در حال ساخت هستند، نیز کاربرد دارند. برای درک اینکه آجر در کدام قسمت ساختمان کاربرد دارد، باید انواع آجرها را از ابعاد مختلف بررسی کنیم و سپس با توجه به آن کاربرد هر یک را در بخش های مختلف یک بنا باهم ببینیم.
ویژگی آجر موجب شده از نخستین مراحل ساخت و ساز تا انتها مورد توجه سازندگان قرار گیرد. آجر به خاطر کاربرد بیشتر و قیمت مناسب تر در مقایسه با سایر مصالح ساختمانی در پروژه های مختلف ساخت و ساز استفاده می شود. آجرها خصوصیات مهمی اعم از امکان جابجایی راحت، سایز کوچک و راحتی استفاده، کاربردهای مختلف و متنوعی دارند که مهمترین آنها عبارتند از:
آجرها با ظاهر و ابعاد متنوعی تولید و در بازار عرضه می گردند که هر یک خصوصیات مخصوص به خود را دارند. آجرهای توپر مقاومت بالایی دارند که برای ساخت دیوارهای باربر مورد استفاده قرار می گیرند ولی آجرهای توخالی و سوراخدار دارای تخلخل های بسیاری بوده و به روش پرسی ساخته می شوند. در مجموع، آجرها با توجه به شیوه تولید به دو دسته کلی فشاری و ماشینی قابل طبقه بندی هستند و بر این اساس هر کدام کاربردهای خاص خود را در قسمت های مختلف یک ساختمان دارند.
این آجرها برای تمام اقدامات ساختمانی از جمله گره چینی، طاق ضربی، دیوارهای حمال و تیغه چینی مناسب هستند. آجرهای فشاری، معمولا در سفت کاری و زیرکاری ساختمان از قبیل دیوارهای خارجی و پی ریزی ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند. این آجرها غالبا با دست قالب زده شده و در کوره های محلی پخته می شوند. به طور سنتی، خشت این آجرها با دست زده و گوشه های قالب به وسیله گل مخصوص با فشار خشت زن پر می شود. ابعاد آنها معمولا 5×10×20 و یا 5.5×11×22 سانتی متر است.
برای ساخت دیوار و در مرحله سفت‌کاری به دلیل استحکام بالا به کار میروند. قیمت این آجرها، مناسب بوده و در تمام پروژه های ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند. آجرهای ماشینی یا سوراخدار دارای 8 تا 10 عدد به قطر 1.5 تا 2 سانتی متر است. یکی از علل وجود سوراخ ها در این محصول این است که هنگام دیوارچینی، ملات به طور عمودی در آجر نفوذ کرده و باعث استحکام بیشتر دیوار می شود.
از آنجا که در ساخت دیوارهای حمال می توان به وسیله سوراخ های موجود در سطح آجر آن را با میلگرد، مسلح کرد، بنابراین این محصول برای ساخت دیواری مستحکم مناسب است. جنس آنها در مقایسه با آجرهای فشاری، ترد و شکننده بوده و از آنجا که آجرهای سوراخ دار، خاصیت مکندگی چندانی ندارند و چسبندگی آنها به ملات چندان مناسب نیست، پس در طاق ضربی از آنها استفاده نمی شود.
آجر بر اساس کاربرد در قسمت های مختلف ساختمان به کار می رود. در این رابطه، این محصول را می توان به انواع زیر تقسیم کرد:
این محصول برای تزئین و زیباسازی نمای ساختمان و یا دکوراسیون داخلی مورد استفاده قرار می گیرد و طراحی آن مطابق با طرح های مختلف و شرایط داخلی و بیرونی ساختمان است که معمولا یا به صورت دستی یا ماشینی تولید می شود. استفاده از دیوارهای آجری می تواند سبب گرم و دلپذیر شدن فضا در دکوراسیون داخلی منازل گردد. آجرنما از ویژگی هایی مانند مقاومت در برابر گرما، رطوبت و نفوذ آب برخوردار است.
برای استفاده از آجرنما در داخل منزل، همخوانی آن با سبک مدرن و کلاسیک مهم است و امروزه فضای مدرن با دیوار آجری طرفدار دارد. استفاده از دیوار آجری به جای دیوارهایی که با گچ سفید پوشانده می شوند و یکنواخت و کسل کننده هستند، راهکار مناسبی به شمار می رود. آجر نسوز نیز نمونه ای است که می توان از آن به عنوان آجرنما استفاده کرد. ضمن آنکه تنوع بالای رنگ، آجرنما را به گزینه مناسبی برای پوشش نما مبدل ساخته است.
این آجرهای ماشینی که به علت تراکم بالا از مقاومت زیادی برخوردار بوده و ظاهر نیمه شفاف دارند در ساختمان هایی که بار زیاد را تحمل می کنند، مورد استفاده قرار می گیرند.
این دسته از آجرها در ابعاد و رنگ های متنوع تولید و مورد استفاده قرار می گیرند. از جمله کاربرد آنها می توان به تزئین دکوراسیون داخلی و بیرونی ساختمان و طراحی های سنتی اشاره کرد. لعابی که سطح محصول را پوشش می دهد، نقش لایه محافظ را داشته و موجب مقاومت بالا و طولانی شدن عمر آن می شود. این آجرها با رنگ هایی نظیر آبی، قرمز، نارنجی، قهوه ای و سورمه ای لعاب داده می شوند و جلوه بصری زیبایی به فضا می بخشند. ناگفته نماند قیمت آجر لعابی، گرانتر از آجر معمولی است.
این محصول که از سیلیکات کلسیم ساخته می شود، بیشتر در پی سازی ساختمان کاربرد دارد. از آنجا که مقاومت فشاری این آجر بالا است، ظرفیت باربری آن نیز زیاد بوده و به همین جهت از آن در ساخت دیوارهای حائل و حمال استفاده می شود. آجرهای ماسه آهکی به دلیل استفاده از رنگدانه در تولید آنها رنگ های متفاوت و ظاهر زیبایی دارند.
آجر بتنی محصول جدیدی است که با تکنولوژی آلمان و به صورت کاملا اتوماتیک تولید می شود با این حال، برخلاف برخی نظرات مطرح شده در این زمینه، آجر بتنی، جایگزین آجر فشاری نیست و اصولا کیفیت و مزایای آجر بتنی از جنبه های مختلف نسبت به آجر فشاری بیشتر است. در بین انواع آجرهای بتنی که در ساخت راهروهای حیاط و مسیرهای پیاده رو خیابان گرفته تا نمای بیرونی و داخلی واحد مسکونی نقش دارند، آجرهای سبک بتنی از جمله آجرهایی هستند که در پی چینی و دیوار چینی ساختمان و تیغه های باربر به کار می روند. این محصولات سبک به دلیل صاف و یکدست بودن، بیشتر در نمای ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند و به زیبایی منازل مسکونی بسیار کمک می کنند. این محصولات با توجه به سلیقه مشتریان و خریداران در رنگ های مختلف وجود دارند.
آجر یکی از مصالح اصلی در ساخت و ساز است که به دلیل دوام، مقاومت و تنوع بالا، در بخشهای مختلف ساختمان کاربرد دارد. بسته به نوع آجر و محل استفاده، می توان از آن برای اهداف سازه ای، تزئینی و صنعتی بهره برد. در ادامه مهم ترین کاربردهای آجر را می بینیم:
دیوارچینی ساختمان
از آجر ساختمانی برای ساخت دیوارهای داخلی و خارجی استفاده می شود. این آجرها استحکام بالایی دارند و در پروژه های مسکونی و تجاری کاربرد فراوانی دارند.
نماکاری و زیباسازی
آجر نما برای زیبایی و دوام بیشتر در نمای بیرونی ساختمان استفاده می شود. در نقشه های عمرانی معمولاً نوع آجر در جدول مشخص میشود تا طرح نما دقیق تر اجرا شود.
کف سازی و محوطه سازی
آجرهای ضخیم تر و مقاوم تر تحت عنوان نوعی آجر در جدول در کف سازی حیاط، پیاده رو و محوطه های باز به کار میروند. این آجرها در برابر سایش و رطوبت مقاومت بالایی دارند.
ساخت دیوارهای مقاوم
در بخشهایی که نیاز به مقاومت فشاری بالا است از آجر سیمانی در جدول استفاده می شود. این نوع آجر در محوطه های صنعتی و مناطق مرطوب عملکرد مطلوبی دارد.
عایق حرارتی و صوتی
انواع آجرها به دلیل ساختار متخلخل خود به عنوان عایق حرارتی و صوتی عمل می کنند. این ویژگی باعث صرفه جویی در انرژی و کاهش نویز محیطی می شود.
کاربرد در صنایع حرارتی
آجرهای نسوز در کوره ها، دیگهای بخار و دودکش ها استفاده می شوند. این آجرها از انواع آجر ساختمانی خاص هستند که تحمل حرارت بسیار بالا دارند.
دکوراسیون داخلی
در طراحی داخلی از آجرهای دکوراتیو و تزیینی برای ایجاد جلوه طبیعی در دیوارها و ستون ها استفاده می شود. این نوع آجرها باعث ایجاد حس گرما و اصالت در فضا می شوند.
کاربرد در سازه های سنتی
در بناهای تاریخی و معماری ایرانی، آجر ساختمان نقش اصلی را در گنبدها، طاق ها و دیوارهای تزئینی ایفا می کند.
ساختار و ماده اصلی آجر، خاک رس است که معمولا با 15 تا 20 درصد وزن آن آب مخلوط می کنند و از گل حاصل، خشت می سازند. از پختن خشت و تغییراتی که بر اثر گرما در آن پدید می آید، آجر تشکیل می شود. درون خاک رس، ترکیباتی مانند سنگ آهک، سولفات ها، اکسیدها و فسفات ها و… وجود دارد و میزان کاهش یا افزایش هر یک از آنها، باید در خاک رسِ به کار رفته برای تهیه آجر، مورد توجه قرار گیرد. طبق استانداردهای موجود، میزان این ترکیبات در خاک رس عبارتند از:
آجر معمولی برای اقدامات ساختمانی، مصرف و به شیوه ماشینی یا دستی تولید می شود. ساخت، تهیه و تولید آجر در مراحل زیر صورت می گیرد:
استخراج خاک رس از سطح زمین: حمل آن به کارخانه، جدا کردن خاک سطحی یا نباتی و ریشه گیاهان
عمل آوردن خاک یا آماده سازی مواد خام: سنگ شکنی اولیه، تبدیل خاک به گرد، سرند کردن آب، ارسال به آسیاب و جدا کردن دانه هایی که رنگ را خراب می کنند یا افزایش میزان اکسید آهن خاک (در صورتی که رنگ محصول، مهم باشد)
ساختن گل برای تولید خشت: افزودن آب در حد مجاز و همزدن در مخلوط کن های مکانیکی برای چسبندگی و شکل دهی
خشت زنی یا قالب گیری: شامل روش سنتی و امروزی:
الف- روش سنتی: قرار دادن گل در قالب چوبی بدون کفه، صاف کردن آن با دست، برداشتن قالب و قرار دادن خشت ها در هوای آزاد برای خشک کردن آن
ب- روش کارخانه های آجرپزی یا تولید آجر: این روش شامل گل سفت یا اکسترودر (با میزان 15 درصد آب به وزن خاک)، گل شل (برای خاک هایی با میزان آب زیاد 20 تا 30 درصد وزن خاک) و پرس کردن خاک نیمه خشک یا قالب فشاری (با 7 تا 10 درصد آب به وزن خاک)
خشک کردن خشت: در این مرحله خشت ها پس از خشک شدن به روش سنتی به کوره منتقل می شوند و در روش جدیدتر این کار در اتاق ها یا تونل هایی انجام شده که گرمای آنها از حرارت خروجی کوره ها تامین می گردد.
پختن خشت (آجرپزی): مهمترین مرحله تولید آجر است. با پختن در حرارت حدود 900 درجه سانتی گراد به مدت 40 تا 150 ساعت متناسب با نوع کوره و خاک رس سه مرحله پخت عبارتند از:
همچنین با افزودن سوخت در مرحله آخر در زمان معین، می توان آجر را به رنگ خاص تولید کرد.
ابعاد آجر از گذشته تاکنون، تغییرات متعددی داشته است. در گذشته، علاوه بر آجرهای معمولی، آجر نظامی با ابعاد 50x50x50 و آجر ختایی با ابعاد 25x25x25 تولید می‌شد که بیشتر برای کف سازی مورد استفاده قرار می گرفت اما امروز، اغلب آجرهای دیوارچینی در ابعاد 20x10x5 یا 22x11x5.5 سانتیمتر ساخته می شوند. در این حالت، هر بُعد آجر، دو برابر بُعد دیگر است تا برای دیوارچینی به راحتی آجرها کله (عرض) راسته (طول) چیده شود؛ به گونه ای که بندهای آجر در مقابل یکدیگر قرار نگیرند و چفت و بست لازم بین آنها ایجاد شود.
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در استاندارد ملی شماره 7، ابعاد ترجیحی انواع آجر به صورت مدولار را به دو صورت زیر تعریف کرده است:
ابعاد ترجیحی آجر به اندازه هایی گفته می شود که بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی، برای سهولت در طراحی، چیدمان، مصرف ملات و یکسان سازی در ساخت و ساز پیشنهاد شده اند. واژه «ترجیحی» یعنی این ابعاد، اجباری نیستند اما در اکثر پروژه های ساختمانی استفاده از آنها توصیه می شود تا هماهنگی بین نقشه ها، محاسبات و اجرا حفظ شود.
به عبارت دیگر، ابعاد ترجیحی کمک می کند آجرها در هنگام دیوارچینی به صورت منظم کنار هم قرار گیرند و نیاز به برش یا اصلاح نداشته باشند. این ابعاد همچنین باعث صرفه جویی در ملات، زمان اجرا و افزایش دقت در ساخت می شود.
در ایران، استاندارد ملی شماره ۷ برای آجر، ابعاد ترجیحی را به گونه ای تعیین کرده که با ضخامت معمول ملات (حدود ۱۰ میلی متر) سازگار باشد. در جدول زیر، متداول ترین ابعاد ترجیحی آجرهای ساختمانی آورده شده است:
| نوع آجر | طول (میلی متر) | عرض (میلی متر) | ضخامت (میلی متر) | کاربرد رایج |
|---|---|---|---|---|
| آجر فشاری (سنتی) | 220 | 105 | 65 | دیوارهای باربر و سفت کاری |
| آجر ماشینی (سوراخ دار) | 190 | 90 | 90 | دیوارهای داخلی و خارجی |
| آجر سفال تیغه 10 | 200 | 100 | 100 | دیوارهای جداکننده سبک |
| آجر سفال تیغه 15 | 250 | 150 | 100 | دیوارهای داخلی با ضخامت بیشتر |
| آجر نما (آجر نسوز یا آجر پلاک) | 240 | 115 | 40 | نماسازی داخلی و خارجی |
| آجر سبک سیمانی | 200 | 100 | 50 | کف سازی و دیوارهای غیر باربر |
| آجر در جدول (آجر فرش یا کف پوش) | 200 | 200 | 50 | پیاده روها و محوطه سازی |
انواج آجر با توجه به معیارهای مختلف قابل طبقه بندی است. در زیر برخی از این تقسیم بندی ها ذکر شده است:
| نوع تقسیم بندی | گروه یا دسته بندی | نمونه ها و توضیحات |
|---|---|---|
| بر اساس نوع ساخت | سنتی و قدیمی | آجر فشاری، آجر دستی |
| جدید و مدرن | آجر ماشینی، آجر صنعتی | |
| بر اساس جنس | لعابی | دارای پوشش براق برای نما |
| سفالی (ایتال) | ساخته شده از خاک رس پخته | |
| نسوز | مقاوم در برابر حرارت بالا | |
| ماسه آهکی | ترکیب ماسه و آهک فشرده | |
| فشاری و ماشینی | رایج در ساخت دیوارهای باربر | |
| بر اساس ظاهر و شکل | توپر | بدون فضای خالی، مقاوم تر |
| توخالی | دارای حفره برای سبکی و عایق بودن | |
| سوراخ دار | جهت صرفه جویی در مصالح و وزن کمتر | |
| متخلخل | دارای خلل و فرج برای عایق صوت و حرارت | |
| اشکال هندسی مختلف | آجرهای طرح دار و خاص برای دکور | |
| بر اساس رنگ در نماچینی | سفید | زرد کم رنگ |
| بهی | زرد پر رنگ | |
| قرمز روشن | رنگ طبیعی خاک رس با حرارت پایین | |
| قرمز سیر | رنگ تیره تر در دمای بالاتر | |
| ابلق | ترکیب رنگ قرمز و زرد (پرکاربردترین) | |
| بر اساس قدمت (آجرهای قدیمی) | نظامی | آجرهای تاریخی با ابعاد بزرگ |
| ختایی | چهارگوش سنتی با نقش ایرانی | |
| تخت | آجر مسطح و ساده ایرانی | |
| شکری | دارای رنگ روشن و بافت نرم | |
| بر اساس آجر آلومینایی (نسوز) | نسوز آلومینیومی | مقاومت در دمای بسیار بالا |
| نسوز سیلیسی | مناسب کوره های فلزی | |
| نسوز ویژه | برای صنایع خاص و شیمیایی | |
| نسوز اکسید کروم – کوروندوم | تحمل حرارت و مواد خورنده | |
| نسوز زیرکونیوم | پایداری حرارتی فوق العاده | |
| نسوز قلیایی | مقاوم در محیط های بازی | |
| بر اساس نسبت به آتش در کوره | جوش | بیش از حد پخته و تیره رنگ |
| سبز | نیم پز با رنگ مایل به سبز | |
| بهی | رنگ زرد مایل به نارنجی | |
| سفید | رنگ روشن، حرارت کم | |
| ابلق | ترکیبی از سفید و قرمز | |
| قرمز | حرارت بالا و رنگ یکنواخت | |
| خام پخته | پخت ناقص، شکننده تر | |
| بر اساس تزئین | واکوب و آبمال | سطح صاف و براق |
| پیش بر | آجر آماده برای نما | |
| مهری | دارای نقش حکاکی شده | |
| تراش | پرداخت شده برای طرح خاص | |
| قالبی و تراش | ترکیب قالب گیری و برش | |
| آبساب | سطح صیقلی با آب و سنگ | |
| بر اساس شیوه آجر کاری | زنجاب کردن | خیس کردن آجر قبل از کار |
| قواره بری | برش و تنظیم دقیق ابعاد | |
| رگ چینی | چیدمان منظم رج ها | |
| گل اندازی | ایجاد طرح های تزئینی | |
| گره سازی | طرحهای هندسی تزئینی | |
| مهری و تزئینی | آجرهای با نقش برجسته | |
| رنگی | آجر با رنگ های متفاوت | |
| خوون چینی | چیدمان خاص در گنبد و قوس | |
| فخر و مدین | طرح های سنتی ایرانی | |
| هشت گیر، آبشاری، بادبزنی، معقلی | طرح های خاص ترکیبی با کاشی | |
| بر اساس شکل مختلف | سوراخ شده | دارای منافذ عبور ملات |
| معمولی | آجر ساده سنتی | |
| توخالی | سبک و مناسب دیوارهای داخلی | |
| بولنوس | با لبه منحنی برای گوشه ها | |
| خرد شده | برای کف سازی یا ملات | |
| کانال | دارای کانال عبور تاسیسات | |
| مقابله | آجر مخصوص دیواره های نگهدارنده | |
| منفرد | آجر مستقل برای تزیین | |
| سنگ فرش آجر | کف سازی پیاده رو و محوطه | |
| زرق و برق دار | دارای لعاب براق رنگی | |
| ملکه نزدیک تر، شاه نزدیک تر، هدف آجر | طرح های خاص سنتی | |
| بر اساس کیفیت | درجه یک | بدون نقص و یکنواخت |
| درجه دو | دارای ایراد سطحی جزئی | |
| درجه سه | کیفیت پایین تر برای دیوارهای توکار | |
| بر اساس مصرف | مهندسی | توپر یا سوراخ دار با مقاومت بالا |
| نما | متعارف یا پلاکی برای نمای ساختمان | |
| توکار | برای دیوارهای باربر و غیر باربر | |
| بر اساس نوع کاربرد | معمولی | برای دیوارچینی ساده |
| مهندسی | مقاوم تر برای باربری | |
| آجر نما | برای تزیین و زیبایی ساختمان | |
| بر اساس آجر نما | شاموتی | مقاوم در حرارت بالا |
| پلاک | ضخامت کم برای نما | |
| رستیک | با سطح زبر و طبیعی | |
| حصیری | طرح بافت دار | |
| کرکره ای | دارای خطوط موازی | |
| لعابی | براق و رنگی | |
| نسوز | مقاوم در برابر حرارت و تغییر رنگ | |
| بر اساس آجر غیر رسی | ماسه آهکی | از ترکیب ماسه و آهک |
| سیمانی (بتنی) | از ترکیب سیمان و سنگدانه | |
| بر اساس ابعاد | نیمه | نصف طول آجر |
| چارک یا کلوک | یک چهارم طول آجر | |
| سه قدسی | سه چهارم طول آجر | |
| قلمدانی | نصف عرض آجر | |
| سایر اندازه ها | متناسب با کاربرد خاص |
این تقسیم بندی آجرها از منظرهای مختلف که می توان به آن طبقه بندی های دیگر هم افزود به خوبی گویای کاربرد و تنوع گسترده این نوع مصالح ساختمانی است.
اکنون از بین انواع آجرهای مورد استفاده در صنعت ساختمان، 10 نوع از این آجرها به صورت مختصر همراه با کاربردها و ویژگی های آنها در قالب جدول آورده می شود. در ادامه با انواع آجر و ویژگی های آن آشنا شوید:
| ردیف | نوع آجر | کاربرد و ویژگی‌ها |
|---|---|---|
| 1 | آجر لعابی | از جمله روش‌های روکش‌کاری برای محافظت از آجر |
| تنوع در رنگ (آبی، قرمز، نارنجی، قهوه‌ای و سورمه‌ای) با ابعاد گوناگون | ||
| قابل استفاده در دکوراسیون داخلی و بیرونی ساختمان (اغلب مناسب طراحی سنتی) | ||
| گرانتر از آجر معمولی | ||
| 2 | آجر سفالی | ساخته شده در کوره‌های سفال‌پزی، دارای وزن سبک |
| مشابه بلوک‌های سوراخدار، قابل استفاده در تیغه‌های جداکننده و دیوارهای غیر باربر | ||
| پایداری بالا و عایق گرمایی و صوتی مناسب | ||
| قیمت پایین‌تر در مقایسه با سایر آجرها | ||
| آجر سفال 10 سوراخ با قطر 5.5 تا 5.2 سانتیمتر با قابلیت قفل شدن میلگرد در سوراخ | ||
| 3 | آجر فشاری (سنتی) | از آجرهای پرکاربرد در ساختمان سازی |
| خشت زنی با دست و پخته شدن در کوره | ||
| کاربرد در مرحله سفت کاری و استفاده در ساخت دیوارهای باربر | ||
| قیمت متفاوت است و وزن حدودی آن 2.5 کیلوگرم | ||
| 4 | آجر ماسه آهکی | ساخته شده از سیلیکات کلسیم و کاربرد در پی ساختمان |
| مقاومت فشاری و در نتیجه ظرفیت باربری و قابل استفاده در ساخت دیوارهای حائل | ||
| ظاهر زیبا با رنگ‌بندی متفاوت | ||
| سهولت در اجرا و کم بودن میزان پرتی مصالح | ||
| عایق مناسب برای جلوگیری از هدر رفت انرژی | ||
| 5 | آجر نسوز | عمر بالا، دارای ثبات رنگ، مقاوم در برابر حرارت بالا |
| قابل استفاده در دیواره داخلی شومینه و مصارف ساختمانی | ||
| قیمت بالاتر در مقایسه با سایر آجرها | ||
| استفاده از آن به عنوان آجر نسوز دکوراتیو | ||
| عایق مناسب برای جلوگیری از هدر رفت انرژی | ||
| 6 | آجر ماشینی | در دسته آجر سوراخ‌داری که حفره‌های آن جهت افزایش مقاومت پر میشود |
| تعداد حفره‌های روی این آجر 8 الی 10 عدد | ||
| جهت سفت کاری و قابل استفاده در تمام پروژه‌های ساختمانی | ||
| قیمت به صرفه | ||
| 7 |
آجر خشتی (قزاقی قرمز) | قدیمی‌ترین آجر از دوره ساسانی که رنگ قرمز آن به نام خشتی معروف است |
| قابل استفاده در نمای بیرونی ساختمان، نماهای داخلی سنتی، بازسازی و … | ||
| در ابعاد 20*10 ضخامت 4.5 و 5.5 سانتیمتر مربع و آجر کف 20*20 و 25*25 | ||
| دارای طیف قرمز، پوست پیازی، گلبهی و … | ||
| 8 | آجر جوش | تولید در دمای بالای 1000 درجه |
| دمای بالا برای جلوگیری از خمیری شدن آجر | ||
| تاپ فشاری کمتر از 35N/mm2 | ||
| ضربه پذیری بالا و سایش کم. قابل استفاده کف سواره رو و پیاده رو | ||
| مکش آب در آجر جوش ساختمانی بیش از 6 درصد | ||
| استفاده در ساخت دیوار، تونل و گنداب رودها و … | ||
| 9 | آجر درجه 1، 2 و 3 | آجر درجه یک: مقاوم در برابر خراش، بدون شن و کیفیت پخت بالا. بافت منظم و … |
| آجر درجه دو: سایز استاندارد، رنگ زرد یا قرمز، مقاومت نسبتا خوب در برابر خراش | ||
| آجر درجه سه: رنگ قرمز کمرنگ، دارای صدای بم و خام، نداشتن بافت همگن | ||
| 10 | آجر نما | استفاده برای طراحی نما، وزن کم و نصب آسان |
| طول عمر بالا و عدم ایجاد خوردگی، عدم لق شدگی و عدم نیاز به استفاده از نگهدارنده | ||
| مقاوم در برابر گرما، رطوبت و نفوذ آب | ||
| استفاده از فن‌آوری نانو در ساخت برخی از مدل‌های آن | ||
| عایق دما و جلوگیری از اتلاف انرژی | ||
| دارای قیمت‌های متفاوت با توجه با ویژگی‌ها |
یکی از سوالات کاربردی در زمینه نحوه محاسبه تعداد آجر موردنیاز در دیوارچینی برای هر سایز آجر است. در این زمینه از دو فرمول استفاده میشود:
این فرمول ها و محاسبات به صورت تخمینی و تقریبی است و می توان از آن برای برآورد تعداد انواع آجر سفال، بلوک، تیغه سفالی سقفی و دیواری و نظایر آن استفاده کرد.
جمع بندی
در مجموع، آجر یکی از مصالح پرکاربرد در صنعت ساختمان است که در دو بخش ساختمانی و غیر ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد. در بخش ساختمانی، آجرهای با کیفیت با لبه های تیز و شکل استاندارد برای ساخت دیوارهای باربر، نما، فونداسیون، کف سازی، قرنیز و حتی پل سازی و سدسازی استفاده می شوند. در مقابل، آجرهای بی کیفیت یا بیش از حد پخته شده به دلیل شکنندگی، تنها در سنگ ریزی جاده ها و زیرسازی فونداسیون کاربرد دارند.
همچنین آجرهای خشک شده در آفتاب فقط برای سازه های موقت مناسب هستند زیرا مقاومت کمی در برابر رطوبت و بارندگی دارند. در بخش غیر ساختمانی، آجرهای نسوز به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت برای ساخت جداره داخلی کوره ها، دودکش ها، تنورهای پیتزا و باربیکیوهای آجری به کار می روند. علاوه بر این، از آجر در کف سازی باغ ها، پیاده روها و مسیرهای محوطه نیز استفاده می شود. آجرهای تزئینی و دکوراتیو به دلیل تنوع در رنگ و بافت، برای زیباسازی فضاهای داخلی و دیوارهای سبک صنعتی کاربرد دارند و جلوه ای گرم و طبیعی به محیط می دهند.
سوالات متداول
آجر یکی از مصالح ساختمانی است که از مخلوط خاک رس، ماسه و گاهی افزودنی هایی مانند آهک یا خاک نسوز ساخته می شود. این مخلوط پس از شکل دهی و خشک شدن در کوره پخته می شود تا استحکام لازم را پیدا کند.
آجر های ساختمانی شامل آجر فشاری، آجر ماشینی، آجر سفال، آجر نسوز، آجر سیمانی و آجر نما هستند. هر نوع آجر برای کاربرد خاصی مانند دیوار چینی، نما سازی یا عایق حرارتی استفاده می شود.
انتخاب آجر به نوع پروژه، شرایط آب و هوایی و میزان بار وارد بر سازه بستگی دارد. برای ساختمان های سنگین از آجر فشاری و برای نما یا دیوار های سبک از آجر سفال یا آجر نما استفاده می شود.
اگر آجر در شرایط مناسب و با کیفیت بالا تولید شود، می تواند بیش از 100 سال دوام داشته باشد. مقاومت آن در برابر رطوبت، حرارت و فرسایش محیطی نقش مهمی در طول عمر آن دارد.
بله، آجر های سالم قابل استفاده مجدد در ساخت و ساز هستند و آجر های شکسته نیز می توانند در تولید ملات یا زیر سازی استفاده شوند. این ویژگی باعث می شود آجر مصالحی سازگار با محیط زیست باشد.
آجر مرغوب سطح صاف، رنگ یکنواخت و صدای زنگ دار هنگام ضربه دارد. همچنین جذب آب پایین و مقاومت فشاری بالا از نشانه های کیفیت مناسب آجر است.
مرکزآهن، مرجعی تخصصی و به روز برای کسب دانش و اطلاع از آخرین تحولات بازار آهن و فولاد است. با وبلاگ جامع ما، همیشه از آخرین اخبار و اطلاعات این صنعت آگاه باشید.