نما یکی از مهمترین قسمت های هر ساختمان و سازه است. هر چقدر هم که داخل یک ساختمان زیبا ساخته شده باشد اگر نمای زیبا و یکدستی برایش اجرا نشود در ذهن مشتری زیبا نیست. از طرفی اگر بتوانیم از نماهایی استفاده کنیم که در کنار ظاهری عالی هزینه کمتری برای پروژه ایجاد می کنند ارزش آن را چند برابر کرده ایم. یکی از این نوع نماها که ظاهری یکدست ایجاد می کند استفاده از بتن اکسپوز است.
استفاده از بتن اکسپوز یا بتن نما برای اولین بار در آمریکا انجام و روش آن ثبت شد؛ اما به طور کلی استفاده از بتن اکسپوز به طور پیش ساخته بعد از جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار گرفت. در آن دوران استفاده از محصولات پیش ساخته به دلیل افزایش سرعت کار و کاهش هزینه ها به طور قابل توجه، بسیار پرطرفدار بودند. به همین دلیل از سال 1950 به بعد دائماً بر تعداد کارخانه های تولید کننده این نوع بتن های پیش ساخته در سراسر جهان افزایش پیدا کرد؛ تا جایی که در سال 1975 تعداد این تولیدکنندگان به 31 واحد رسید.
در حال حاضر نیز از کارگاه های کوچک و مشاغل خانگی با حجم کم تا کارخانه های بسیار بزرگ و بین المللی در حال فعالیت در زمینه بتن اکسپوز هستند. در ابتدا دانش و تخصص علمی و فنی برخی از شرکت های اولیه تولید این محصولات به صورت رازهای تولیدی پیش خودشان مانده بود و اجازه خروج آن را نمی دادند؛ اما در سال 1980 این دانش به صورت عمومی نشر پیدا کرد. همین امر باعث تولیدات روزافزون این محصولات تاکنون شده است.
بتن اکسپوز یکی از انواع بتن می باشد که دارای سطحی صاف و صیقلی است. به همین دلیل از آن بیشتر در ساخت نماهای داخلی و خارجی مورد استفاده قرار می گیرد. مزیت بتن اکسپوز این است که به معماران اجازه می دهد تا به راحتی طرح های خود را در نما پیاده سازی کنند. این محصول به راحتی قابل رنگ کردن و هماهنگ شدن با سایر اجزای ساختمان و محیط را دارد.
به همین دلیل علاوه بر ساختمان ها در نماهای شهری مانند دیواره پل ها نیز از آن برای زیبایی بیشتر استفاده می کنند. از این نوع بتن سه طیف رنگی کمرنگ، میانه و پررنگ وجود دارد که با توجه به رنگ و طرح مورد نظر انتخاب می شوند. بتن اکسپوز محصولی پیش ساخته است که به صورت پانل های بتنی آماده شده و مورد استفاده قرار می گیرد. ابعاد این پانل ها بر اساس نوع طرح متفاوت خواهند بود. بعد از استفاده از این بتن ها نیاز به نماسازی سطحی مجدد وجود نخواهد داشت.
در حال حاضر بیشتر پروژه های بزرگ با نماهای وسیع از بتن اکپسوز برای نما استفاده می کنند. سه دلیل مهم برای استفاده از بتن نما در این ساختمان ها وجود دارد که عبارتند از:
گاهی اوقات نیاز به برخی رنگ ها برای هماهنگی بیشتر نما با ساختمان و محیط اطراف آن داریم. در این صورت از بتن نماهای رنگی استفاده می کنند. برای این کار در مرحله ساخت از رنگدانه های معدنی به صورت پودر در ترکیب بتن اکسپوز استفاده می شود؛ اما باید توجه داشته باشید که استفاده از این پودرها تا نهایتاً 10 درصد وزن سیمان مجاز می باشد. قابل ذکر است رنگدانه های استفاده شده ممکن است طبیعی یا مصنوعی باشند اما هر دو در برابر باران و رطوبت مقاوم هستند.
بتن اکسپوز از سه ماده تشکیل می شود که شامل آب، سیمان و ماسه ریزدانه است. در حین مخلوط کردن این مواد نیز نوعی روان کننده و پر کننده به آن اضافه می شود. در واقع به دلیل اینکه از این نوع بتن برای نما استفاده می شود ترکیبات آن تا حدودی با بتن معمولی متفاوت است. این ترکیبات باید طوری باشند که علاوه بر زیبایی در برابر عوامل جوی مانند تغییرات دما و رطوبت مقاوم باشند. از نظر روش ساخت تفاوت چندانی بین بتن اکسپوز و بتن معمولی وجود ندارد؛ اما باید به این نکته توجه داشت که مواد پرکننده یک حالت لغزندگی بین ماسه و سیمان ایجاد می کند. به همین دلیل اگر اختلاط بتن بیش از حد انجام شود می تواند باعث جدایی دانه ها از هم شود. بهترین زمان برای مخلوط کردن در ساخت بتن اکسپوز بین 7 الی 10 دقیقه است. مسئله مهم دیگر در طول ساخت بتن اکسپوز توجه به درزگیری قالب ها، استفاده از مواد افزودنی متناسب، روغن کاری قالب ها و ایجاد ویبره کافی برای خروج حباب های ایجاد شده از هوا می باشد. این موارد باعث می شود نتیجه کار جلوه بهتری داشته باشد و مقاومت کار نیز افزایش پیدا کند.
همان طور که ملاحظه کردید نحوه ساخت این نوع بتن آسان است و حتی خودتان هم می توانید آن را بسازید؛ اما به دلیل حساسیت کار و اینکه این بتن در نما استفاده می شود برای ایجاد کیفیت بالا توصیه می شود آن را سفارش داده و توسط مجریان کارآزموده از بتن نما استفاده کنید. با این حال اگر باز هم تمایل داشتید این کار را خودتان انجام دهید باید به نکات زیر توجه کنید:
نحوه اجرای بتن اکسپوز بر اساس نیاز پروژه و نظر کارفرما به دو صورت پیش ساخته و استفاده در محل مورد بهره برداری قرار می گیرد که در ادامه هر کدام را به طور مفصل توضیح می دهیم.
بتن اکسپوز پیش ساخته
پانل های پیش ساخته برای بتن اکسپوز با استفاده از قالب های از قبل ساخته شده در کارخانه یا کارگاه تولید می شوند. معمولاً کارخانه ها از قالب های پرکاربرد برای این کار استفاده می کنند که اندازه آن ها طبق استاندارد می باشد. در ساخت پانل های پیش ساخته باید به نکات زیر توجه شود:
اجرای بتن اکسپوز در محل پروژه
گاهی اوقات در پروژه های بزرگ و پروژه هایی که به ابعاد خاصی از بتن اکسپوز نیاز داریم نمی توان از بتن ها پیش ساخته استفاده کرد. معمولاً پروژه های بزرگ شهری و ساختمان های دولتی این شرایط را دارند. در این صورت تمام مراحل ساخت بتن اکسپوز مانند قالب گیری بتن و موارد دیگر در کارگاه محل پروژه انجام می گیرد. به این روش بتن درجا نیز گفته می شود. همچنین در برخی شرایط خاص به دلیل سختی حمل و نقل و موارد دیگر استفاده از بتن درجا مقرون به صرفه تر از بتن پیش ساخته است.
اگر بخواهیم از نظر فنی ویژگی های بتن اکسپوز نسبت به بتن معمولی را بررسی کنیم به موارد زیر خواهیم رسید:
همان طور که می دانید به طور کلی استفاده از مصالح بتن در ساخت و ساز بسیار رواج دارد و یکی از مصالح اصلی محسوب می شود. در مورد بتن اکسپوز نیز این شرایط وجود دارد و در حال حاضر یکی از پرکاربردترین مصالح در ساخت نمای پروژه است. به خصوص اینکه با استفاده از آن دیگر نیازی به نماهای دیگر وجود ندارد و هزینه های نماکاری به طور قابل ملاحظه ای کاهش پیدا می کند. در برخی از پروژه های بزرگ استفاده از بتن نما اولین و بهترین انتخاب است؛ اما حتماً برایتان جالب است که بدانید علاوه بر نماهای داخلی و خارجی بتن اکسپوز در موارد زیر نیز کاربرد دارد:
در قسمت های قبلی به صورت پراکنده به برخی از مزایای استفاده از بتن اکسپوز اشاره کردیم. اگر بخواهیم به صورت دقیقتر این فواید را برشماریم عبارتند از:
آماده سازی بتن اکسپوز برای نما چه به صورت پیش ساخته و چه به صورت درجا به دو روش انجام می شود. این دو روش عبارتند از:
روش ساخت قالبی
در این روش ابتدا الگوی اصلی سطح توسط مهندسین سازه و معمار مشخص می شود و سپس قالب های مورد نیاز آن طرح باید ساخته و بعد بتن قالب گیری می شود. این روش بیشتر برای پروژه های خاص با طرح های متفاوت است. در این روش قبل از اینکه بتن ریزی انجام شود قالب ها بسته می شوند و فشار وارد شده به هر کدام از آنها توسط مهندسین محاسبه خواهد شد. سپس با توجه به حجم بتنی که نما باید تحمل کند استحکام و پشتیبانی از سازه انجام شده و بعد بتن ریزی می شود.
طرح قالب های مورد نظر برای این کار باید ویژگی های زیر را داشته باشند:
روش بالارونده یا مرحله ای
در این روش ساخت بتن اکسپوز برای نما در مراحل مختلف انجام می شود. در واقع طرح کلی در آن به قسمت های مختلفی تقسیم خواهد شد. ابتدا از قسمت های پایین بتن ریزی انجام می شود و بعد از خشک شدن بتن قالب جدا خواهد شد و به قسمت بعدی انتقال پیدا می کند. به همین صورت کار را ادامه می دهند تا کل نما از بتن اکسپوز پوشیده شود. این روش برای نمای دیوارهای بلند بسیار کاربردی است و سرعت عمل آن نیز بالاتر است. نکته ای که باید در اجرای بتن نما با هر کدام از روش های گفته شده در نظر بگیرید این است که بعد از اینکه کار به اتمام رسید و اسپری حفاظت کننده روی کل سطح پاشیده شد باید یک پلاستیک نایلونی روی آن قرار گیرد. این کار باعث می شود بتن اکسپوز به آرامی خشک شود و سطح آن قبل از خشک شدن از آسیب های نور خورشید در امان ماند.
با اینکه بتن اکسپوز کاملاً یکپارچه و اجرای آن بسیار آسانتر از سایر نماهاست اما کاملاً هم بی نقص نیست و امکان وجود برخی اشکالات هست. به همین دلیل احتمال دارد که بعد از مدتی نیاز به ترمیم داشته باشد. اصول ترمیم بتن ها اکسپوز مانند ترمیم بتن ها معمولی است. در نتیجه بسته به محل کار، ضخامت و موارد دیگر باید از برخی تکنیک ها برای تعمیر آن استفاده شود. در ترمیم بتن اکسپوز باید تشابه رنگ و کیفیت در تمام نقاط تعمیری وجود داشته باشد که این موضوع در بتن ها معمولی اهمیت چندانی ندارد. به همین دلیل یکی از دغدغه های مجریان انجام تعمیرات بتن نما این است که اختلاف رنگ در تعمیرات وجود نداشته باشد زیرا از نظر زیبایی و دیداری مشکل ایجاد می کند.
سخن آخر
استفاده از بتن اکسپوز در ساخت نماها بسیار مقرون به صرفه و دارای کیفیت بالایی است. به همین دلیل امروزه در میان کارفرمایان محبوبیت زیادی پیدا کرده است. همچنین نحوه ساخت و اجرای آن در کارگاه پروژه و یا استفاده از آن به صورت پیش ساخته آسان می باشد. قابلیت استفاده از رنگ های مختلف نیز بتن نما را با هر نوع سلیقه ای هماهنگ می کند.