دسترسی سریع به محتوای این مطلب
ایمنی در ساختمان سازی از جنبه های مهمی است که در تمامی مراحل طراحی و ساخت باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از مهم ترین ابعاد این ایمنی، رعایت ضوابط آتش نشانی است که به منظور کاهش خطرات ناشی از حوادث آتش سوزی تدوین شده اند. این ضوابط شامل دستور العمل هایی برای طراحی خروج اضطراری، تجهیزات اطفای حریق، سیستم های اعلام خطر و مصالح مقاوم در برابر آتش است. رعایت این استانداردها نه تنها امنیت جانی و مالی افراد را تضمین می کند، بلکه الزامی قانونی برای بهره برداری ایمن از ساختمان ها نیز به شمار می رود. با توجه به قیمت آهن، عدم رعایت این الزامات می تواند سبب افزایش هزینه ها گردد، زیرا تا وقتی الزامات رعایت نگردد، ساختمان اجازه بهره برداری نخواهد داشت.
در سال های اخیر، رعایت ضوابط آتش نشانی در ساختمان ها و مجتمع های مسکونی به یکی از مهم ترین الزامات طراحی و اجرا تبدیل شده است. بر اساس ضوابط آتش نشانی در ساختمان ها و مجتمع مسکونی در سال 1404، تمامی پروژه های ساختمانی موظف اند اصول ایمنی، مسیرهای خروج، مصالح مقاوم در برابر حریق و لوله کشی آتش نشانی استاندارد را در مراحل طراحی و اجرا رعایت کنند.
در ضوابط آتش نشانی ساختمانهای مسکونی، مواردی همچون نصب سیستم اعلام و اطفای حریق، طراحی پله های اضطراری، تهویه مناسب پارکینگ و دسترسی نیروهای امدادی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همچنین در ضوابط آتش نشانی آپارتمان تأکید می شود که همه واحدها باید مسیرهای خروج ایمن، جان پناه های مقاوم و تاسیسات ایمنی تفکیک شده داشته باشند. لیست ضوابط آتش نشانی آپارتمان شامل تمامی بخش های مرتبط با ایمنی ساکنان از جمله آسانسور آتش نشانی، سیستم های گرمایشی، لوله کشی آب و تجهیزات ایمنی است. رعایت دقیق ضوابط آتش نشانی ساختمان های مسکونی نه تنها شرط دریافت پایان کار و تأییدیه سازمان آتش نشانی است، بلکه تضمین کننده حفظ جان و مال ساکنان در شرایط بحرانی به شمار می رود.
ضوابط آتش نشانی آپارتمان شامل موارد زیر است:
بخشی از ضوابط طراحی ساختمان آتش نشانی مربوط به مرحله طراحی هستند و اگر به درستی انجام نشوند، ساختمان در مرحله اجرایی دچار مشکل خواهد شد. در مرحله طراحی، رعایت ضوابط و مقررات آتش نشانی پایه و اساس ایمنی ساختمان محسوب می شود و هر گونه نقص در این بخش می تواند در مراحل بعدی هزینه بر و خطرناک باشد. در این مرحله باید نقشه های معماری، تأسیسات مکانیکی و برقی بر اساس استانداردهای ایمنی و مسیرهای خروج اضطراری تنظیم شوند. همچنین طراحی سیستم اعلام و اطفای حریق، تهویه پارکینگ، جانمایی تجهیزات ایمنی و دسترسی نیروهای آتش نشانی باید با هماهنگی کامل و طبق آخرین دستور العمل های سازمان آتش نشانی انجام گیرد. قوانین آتش نشانی و ایمنی ساختمان در مرحله طراحی شامل موارد زیر هستند:
فاصله ساختمان از جایگاه های سوخت و تاسیسات خطرزا در ایمنی، نقش حیاتی دارد و در ضوابط آتش نشانی ساختمان به آن اشاره شده است. ساختمان ها باید حداقل ۷ متر از جایگاه های سوخت مانند پمپ بنزین و CNG فاصله داشته باشند. در نزدیکی این جایگاه ها، احداث مراکز عمومی مانند بیمارستان ها و مساجد ممنوع است. ساختمان های مجاور نباید بیشتر از دو طبقه باشند؛ در غیر این صورت، به ازای هر طبقه اضافه باید ۳ متر عقب نشینی داشته باشند. همچنین، در صورت امکان پذیر نبودن عقب نشینی، دیوار ساختمان سمت جایگاه باید بسیار مقاوم و حداقل با فشار ۷ کیلوگرم بر سانتی متر طراحی شود.
| ردیف | شرح ضابطه | مقدار / توضیح | هدف ایمنی |
|---|---|---|---|
| 1 | حداقل فاصله ساختمان از جایگاه های سوخت (پمپ بنزین، CNG و …) | حداقل ۷ متر | جلوگیری از انتقال حرارت و شعله در زمان حریق |
| 2 | احداث مراکز عمومی (بیمارستان، مدرسه، مسجد و …) در نزدیکی جایگاه سوخت | ممنوع | جلوگیری از خطر برای تجمعات انسانی |
| 3 | حداکثر تعداد طبقات ساختمان مجاور جایگاه سوخت | ۲ طبقه مجاز | کاهش خطر گسترش حریق و تسهیل عملیات اطفا |
| 4 | میزان عقب نشینی در صورت افزایش طبقات | ۳ متر برای هر طبقه اضافه | حفظ فاصله ایمن و جلوگیری از تابش حرارت مستقیم |
| 5 | در صورت عدم امکان عقب نشینی | دیوار مقاوم با تحمل فشار حداقل ۷ کیلوگرم بر سانتی متر مربع | افزایش مقاومت در برابر موج انفجار و شعله مستقیم |
بر اساس ضوابط آتش نشانی ساختمان ارتفاع ساختمان ها باید با عرض معابر هماهنگ باشد. در کوچه های کمتر از ۶ متر، حداکثر ارتفاع دو طبقه مجاز است. کوچه های ۶ متری امکان ساخت سه طبقه و کوچه های ۸ متری امکان ساخت چهار طبقه را فراهم می کنند. برای خیابان های باز با عرض ۱۲ متر یا بیشتر، محدودیتی برای تعداد طبقات وجود ندارد. اما در خیابان های بن بست با عرض مشابه، ارتفاع به ۶ طبقه محدود است. این محدودیت ها برای اطمینان از دسترسی ایمن خودروهای آتش نشانی و کاهش خطرات ناشی از حوادث احتمالی وضع شده اند.
در اجرای ضوابط آتش نشانی ساختمان 6 طبقه رعایت تمام مقررات ایمنی از مرحله طراحی تا پایان ساخت الزامی است. این نوع ساختمان ها به دلیل ارتفاع متوسط خود باید دارای دو مسیر خروج ایمن، سیستم اعلام و اطفای حریق خودکار و پله های مقاوم در برابر آتش باشند. همچنین برای دریافت تاییدیه آتش نشانی برای ساختمان چند طبقه لازم است نقشه های تاسیسات مکانیکی و برقی بر اساس استانداردهای سازمان آتش نشانی تهیه و به تایید برسد. یکی از نکات مهم در این مرحله انتخاب تجهیزات با کیفیت مناسب از جمله لوله های مقاوم در برابر حرارت است که قیمت لوله در برآورد هزینه پروژه تاثیر مستقیم دارد. در کلیه مراحل باید ضوابط آتش نشانی ساختمان و دستور العمل های رسمی رعایت شود تا امنیت ساکنان تضمین گردد. اجرای صحیح ضوابط اتش نشانی برای ساختمان علاوه بر افزایش ایمنی، موجب تسریع در اخذ پایان کار و تایید نهایی از سوی سازمان آتش نشانی خواهد شد.
در ضوابط آتش نشانی ساختمان های مسکونی، اجرای جان پناه پشت بام یکی از بخش های مهم ایمنی محسوب می شود که نقش زیادی در جلوگیری از سقوط و کنترل آتش در زمان حریق دارد. جان پناه باید از مصالح غیر قابل اشتعال ساخته شود و حداقل ارتفاع آن از سطح بام 110 سانتی متر در نظر گرفته شود تا هم ایمنی افراد تامین شود و هم در برابر حرارت و دود مقاومت کافی داشته باشد. در ساختمان هایی که بام آن ها به عنوان مسیر دسترسی نیروهای امدادی یا محل نصب تجهیزات تهویه مورد استفاده قرار می گیرد، ارتفاع جان پناه باید افزایش یافته و استحکام آن با استانداردهای خاص کنترل شود. همچنین در طراحی جان پناه لازم است مسیرهای تخلیه دود و تهویه اضطراری نیز پیش بینی گردد. رعایت دقیق این بخش از ضوابط آتش نشانی ساختمان های مسکونی برای دریافت تاییدیه آتش نشانی و تضمین ایمنی ساکنان الزامی است.
در ساخت و بهره برداری از سوله ها رعایت کامل الزامات آتش نشانی در ساختمان اهمیت زیادی دارد زیرا این نوع فضاها معمولاً دارای حجم زیاد مواد قابل اشتعال یا تجهیزات صنعتی هستند. طراحی سوله باید به گونه ای انجام شود که در زمان بروز آتش سوزی مسیرهای خروج ایمن، سیستم تهویه مناسب و دسترسی سریع نیروهای امدادی فراهم باشد. بر اساس الزامات آتش نشانی در ساختمان، نصب سیستم اعلام و اطفای حریق خودکار، استفاده از مصالح مقاوم در برابر حرارت و تفکیک فضاهای پرخطر از بخش های اداری الزامی است. در سوله های تولیدی یا انبار باید فاصله ستون ها و ارتفاع سقف به نحوی باشد که عملیات تخلیه دود و اطفای حریق به راحتی انجام گیرد. هر چند این فضاها با ضوابط آتش نشانی ساختمان های مسکونی تفاوت دارند اما اصول کلی ایمنی مانند تامین آب آتش نشانی، تابلوهای هشدار و خروج اضطراری در همه آن ها باید رعایت شود تا خطرات احتمالی کاهش یابد.
پله اضطراری یکی از الزامات مهم ساختمان های بلند و عمومی است که لازم است ضوابط آتش نشانی ساختمان در آن رعایت گردد. در ساختمان های ۹ طبقه، پله اصلی باید به عنوان پله اضطراری مستقل باشد. برای ساختمان های با تعداد واحد زیاد یا فضاهای پر تردد (۳ طبقه ۸ واحدی، ۴ طبقه ۶ واحدی، ۵ طبقه ۳ واحدی، ۶ طبقه و بیشتر)، با وجود قابل توجه بودن قیمت میلگرد، وجود پله اضطراری اضافی الزامی است.
این پله ها باید از فضاهای مشترک مانند آسانسور جدا شوند. همچنین، برای هر فضای عمومی با ظرفیت بالای ۱۰۰ نفر، پله اضطراری طبق استاندارد هایی از جمله عرض و تعداد خروجی طراحی می شود. در ساختمان های چند منظوره، پله اضطراری باید مستقل از راه پله های معمولی باشد و دسترسی مستقیم به زیرزمین یا انباری نداشته باشد.
طراحی و نصب آسانسور در ساختمان ها باید مطابق با تاییدیه آتش نشانی برای ساختمان چند طبقه باشد. آسانسور نباید در وسط راه پله قرار گیرد تا مسیرهای خروجی مسدود نشود. حداقل ابعاد چاه آسانسور باید ۱۵۰ در ۱۵۰ سانتی متر باشد تا فضای کافی برای حرکت و ایمنی فراهم شود. نصب و ارتباط آسانسور با موتورخانه باید تحت نظر کارشناسان آتش نشانی انجام شود. این نظارت تضمین می کند که تجهیزات ایمنی مانند سیستم های جلوگیری از حریق در مسیرهای آسانسور به درستی تعبیه شده و عملکرد مناسبی داشته باشند.
طراحی پارکینگ ها باید بر اساس اصول ایمنی و ضوابط آتش نشانی ساختمان انجام شود. رمپ ورودی باید حداقل ۲.۵ متر از پیاده رو فاصله داشته باشد و شیب رمپ به ۱۵ سانتی متر محدود شود. فاصله سقف تا رمپ نباید کمتر از ۱۹۵ سانتی متر باشد. فضای چرخش خودروها در پارکینگ حداقل ۱۲ متر است و برای پارکینگ هایی با ظرفیت بیش از ۲۰ خودرو، دو رمپ ۳.۵ متری و یک رمپ ۵ متری الزامی است. تمامی مسیرهای خروجی باید به همکف منتهی شوند. در نقاط مشترک میان پارکینگ، راه پله و آسانسور، استفاده از درب اتوماتیک اجباری است.
بر اساس ضوابط آتش نشانی ساختمان موتورخانه باید در فضایی مجزا و ایمن طراحی شود. بهتر است خارج از زیربنای اصلی ساختمان و در یک محیط آزاد با حداقل یک پنجره رو به بیرون قرار گیرد. فاصله آن از فضاهای پرجمعیت مانند سالن اجتماعات، راه پله ها یا آسانسور ضروری است. در اطراف لوله ها و تجهیزات داخلی، نصب عایق ها و وسایل ایمنی برای کاهش خطرات الزامی است. این قوانین آتش نشانی و ایمنی ساختمان، علاوه بر کاهش احتمال وقوع حادثه، امکان کنترل و مدیریت سریع تر در شرایط اضطراری را فراهم می کند.
بر اساس ضوابط آتش نشانی ساختمان، نمای ساختمان باید با مصالح ایمن و مقاوم طراحی شود. در نمای شیشه ای، استفاده از شیشه سکوریت الزامی است و ضخامت شیشه ها بر اساس ابعاد تعیین می شود. برای نماهای سنگی، اسکوپ کردن سنگ ها و رعایت اصول نصب، مانند قرارگیری سنگ ها روی نیش مناسب، ضروری است. سنگ های روی درپوش ها باید رولپلاک شوند و فضای خالی پشت نما با مصالح پر شود. همچنین، بر اساس ضوابط آتش نشانی جان پناه لازم است در پشت نمای داخلی، یک جان پناه ۸۲ سانتی متری در نظر گرفته شود. این ضوابط آتش نشانی ساختمان به کاهش خطرات ناشی از سقوط مصالح و افزایش ایمنی ساختمان کمک می کند.
سیستم برق رسانی ساختمان نیز باید طبق ضوابط آتش نشانی ساختمان طراحی شود. تابلوهای برق باید در نزدیکی ورودی هر واحد قرار گیرند و هر بخش ساختمان از فیوز مینیاتوری مجزا برخوردار باشد. وجود کلید FI در تابلوها و نصب تجهیزات برق رسانی در داخل دیوار یا داکت الزامی است. در فضاهای مرطوب مانند استخر، برق رسانی با تدابیر ویژه انجام می شود. ساختمان ها باید رعد و برق گیر داشته باشند و در مناطق تاریک، از لامپ های شارژی یا باتری دار استفاده شود. برای مکان هایی مانند راه پله ها، رله اتوماتیک نصب می شود تا ایمنی برق رسانی افزایش یابد. همه این موارد از جمله ضوابط آتش نشانی ساختمان 6 طبقه نیز محسوب می شوند.
اجرای آسانسور باید با رعایت ضوابط آتش نشانی ساختمان انجام شود. کابل برق، لوله گاز و دودکش نباید از چاه آسانسور عبور کنند. در موتورخانه آسانسور، نصب کلید سوئیچی و شبکه فلزی روی روزنه ها ضروری است. تجهیزات ایمنی مانند میکروسوئیچ، گاورنر و پاراشوت باید نصب شوند. دیواره چاه آسانسور باید محکم، بدون روزنه و مقاوم در برابر حریق باشد. همچنین، کلیه تجهیزات آسانسور مانند کابین و قاب وزنه باید به چاه ارت متصل شوند. در داخل کابین، تابلو اطلاع رسانی با ضوابط ایمنی نصب می شود تا استفاده ایمن از آسانسور تضمین گردد.
برای اجرای سیستم های گرمایشی نیز قوانین آتش نشانی و ایمنی ساختمان ضروری است. در ساختمان های تجاری، سیستم گرمایش مرکزی توصیه می شود، زیرا استفاده از بخاری های مستقل خطرناک است. همچنین تمام گازکشی ها باید تاییدیه اداره گاز را داشته باشند. بر اساس ضوابط آتش نشانی ساختمان تجهیزات گازسوز مانند شومینه باید به ترموکوبل مجهز باشند. در آشپزخانه های رستورانی، فضای کافی بالای تجهیزات ضروری است. برای هر وسیله گازسوز، دودکش مجزا با قطر ۸۰ سانتی متر از کف تا سقف باید در نظر گرفته شود. رعایت این الزامات آتش نشانی در ساختمان نه تنها امنیت ساختمان را افزایش می دهد، بلکه از خطرات ناشی از نشت گاز و مشکلات گرمایشی جلوگیری می کند.
تاسیسات ساختمان باید کاملا با ضوابط آتش نشانی ساختمان هماهنگ باشند. در موتورخانه ها استفاده از درب فلزی، سیستم تهویه مناسب و کف شوی ضروری است. همچنین، یک سوم فضای موتورخانه باید خالی بماند و تجهیزات ایمنی و آتش نشانی در آن موجود باشد. سیم کشی ها باید توکار باشند و تجهیزات روشنایی حفاظ داشته باشند. این ضوابط طراحی ساختمان آتش نشانی امنیت فضا را تضمین کرده و خطرات احتمالی ناشی از تاسیسات را کاهش می دهد.
جمع بندی
در نهایت، رعایت الزامات آتش نشانی در ساختمان مهم ترین گام برای تضمین ایمنی ساکنان و کاهش خسارات احتمالی ناشی از حریق است. اجرای دقیق این ضوابط از مرحله طراحی تا بهره برداری، باعث افزایش ایمنی، صرفه جویی اقتصادی و تسهیل در دریافت تأییدیه های قانونی می شود. در ضوابط آتش نشانی ساختمان های مسکونی، توجه به مسیرهای خروج اضطراری، تهویه مناسب، مصالح مقاوم و تجهیزات اطفای حریق اهمیت ویژه ای دارد. رعایت این الزامات نه تنها از بروز حوادث جلوگیری می کند بلکه اطمینان خاطر ساکنان و اعتبار فنی ساختمان را نیز افزایش می دهد. در نتیجه، پایبندی به دستور العمل های ایمنی آتش نشانی، شرط اساسی در ساخت و نگهداری هر نوع ساختمان ایمن و استاندارد است.
سوالات متداول
بله، بر اساس ضوابط آتش نشانی ساختمان در ساختمان های بلند مسکونی با ارتفاع بیش از ۲۳ متر، نصب سیستم اسپرینکلر در تمامی فضاها الزامی است.
بله، پارکینگ های ساختمان ها باید به طور کامل تحت پوشش سیستم اسپرینکلر قرار گیرند تا ایمنی در برابر حریق تأمین شود.
در ساختمان های بیش از ۳ طبقه با زیربنای ۱۴۰ تا ۲۳۰ متر ، لوله های آتش نشانی باید در هر طبقه نصب شده و جعبه F در دسترس باشد.
بر اساس ضوابط سازمان آتش نشانی، حداقل عرض مسیر خروج اضطراری (راه پله یا راهرو خروج) در ساختمان ها باید ۱۱۰ سانتی متر باشد. در صورتی که جمعیت استفاده کننده از مسیر خروج کمتر از ۵۰ نفر باشد، این عرض می تواند تا ۹۰ سانتی متر کاهش یابد.
برای تأیید نقشه آتش نشانی در مرحله طراحی، مالک یا طراح باید مدارک فنی کامل پروژه شامل نقشه های معماری فاز ۲، نقشه سیستم های اعلام و اطفای حریق، نقشه لوله کشی آبرسانی و تهویه را به سازمان آتش نشانی ارائه دهد.
همچنین فرم درخواست تأییدیه، مشخصات ساختمان، قرارداد با مشاور تأیید شده آتش نشانی و فیش پرداخت عوارض بررسی نقشه ها نیز از مدارک الزامی برای دریافت تأییدیه طراحی محسوب می شوند.
بر اساس ضوابط آتش نشانی و مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، تا ارتفاع ۳۰ متر (حدود ۹ طبقه روی پیلوت) نیاز به پله فرار مجزا وجود ندارد. اما برای ساختمان هایی با ارتفاع بیش از ۳۰ متر، وجود دو مسیر خروج مستقل شامل پله فرار دوم الزامی است.
بر اساس ضوابط آتش نشانی، ارتفاع جان پناه پشت بام باید حداقل ۱۱۰ سانتی متر از سطح بام باشد. در صورت استفاده از بام به عنوان فضای تردد یا دسترسی نیروهای امدادی، ارتفاع جان پناه تا ۱۲۰ سانتی متر توصیه می شود.
در ضوابط آتش نشانی، درب های خروج اضطراری باید از نوع مقاوم در برابر حریق (فایر‌در) و دارای جهت بازشو به سمت خروج باشند. همچنین این درب ها باید دارای دستگیره فشاری (پنیک بار) بوده و در زمان قطع برق یا قفل شدن، به صورت دستی قابل باز شدن باشند.
بر اساس ضوابط آتش نشانی، منبع سوخت موتورخانه باید حداقل ۶ متر از فضاهای مسکونی و بازشوها مانند در و پنجره فاصله داشته باشد. در صورتی‌که این فاصله کمتر باشد، ایجاد دیوار جدا کننده مقاوم در برابر حریق با حداقل ۲ ساعت مقاومت الزامی است.
طبق ضوابط آتش نشانی، تهویه پارکینگ باید به صورت مکانیکی و با حداقل ۶ بار تعویض هوا در ساعت طراحی شود. همچنین سیستم تهویه باید دارای سنسور تشخیص گازهای مونوکسید کربن و کنترل خودکار فن ها در زمان افزایش غلظت گاز باشد.
بر اساس ضوابط آتش نشانی، مصالح نمای ساختمان باید از نوع غیر قابل اشتعال یا دیرسوز مانند سنگ، آجر، سرامیک یا کامپوزیت های نسوز باشند. استفاده از مصالح قابل اشتعال مانند چوب، فوم و کامپوزیت های معمولی آلومینیوم (PE) بدون تأییدیه مقاومت حریق ممنوع است.
طبق ضوابط آتش نشانی، ساختمان هایی با ارتفاع بیش از ۲۳ متر باید مجهز به آسانسور ویژه آتش نشان ها باشند. این آسانسور باید دارای برق اضطراری، مقاومت حریق حداقل ۲ ساعت در چاه آسانسور و دسترسی مستقیم از فضای خروج ایمن باشد.
در مرحله اجرای تأسیسات، ناظران آتش نشانی نحوه اجرای سیستم های اعلام و اطفای حریق، لوله کشی آبرسانی و جانمایی تجهیزات ایمنی را بررسی می کنند. همچنین تطابق اجرای تأسیسات با نقشه های تأیید شده و استانداردهای مقاومت حریق و تهویه اضطراری کنترل می شود.
مرکزآهن، مرجعی تخصصی و به روز برای کسب دانش و اطلاع از آخرین تحولات بازار آهن و فولاد است. با وبلاگ جامع ما، همیشه از آخرین اخبار و اطلاعات این صنعت آگاه باشید.