هر سازه و ساختمانی از اجزای مختلف تشکیل شده که هر کدام نقش متفاوتی بر عهده دارند. یکی از اصلی‌ترین و مهم‌‌ترین اجزای هر ساختمان، سقف است. انواع مختلفی از سقف اعم از تیرچه بلوک، کامپوزیت، عرشه فولادی و… وجود دارد که هر یک با توجه به شرایط سازه و تشخیص مهندسین قابل انتخاب و اجرا هستند.
در ادامه این مقاله قصد داریم شما را با انواع مختلف سقفهای ساختمانی که در دنیا مرسوم هستند آشنا سازیم. علاوه بر این به ویژگی‌های یک سقف خوب و همچنین مزایا و معایب هر یک از انواع سقف پرداخته‌ایم.
اساسی‌ترین ویژگی‌هایی که سقف یک ساختمان باید داشته باشد عبارتند از:
در زیر برخی از انواع مختلف سقفهای ساختمانی موجود معرفی شده‌اند که در ادامه به توضیح و شرح هریک می‌پردازیم:
سقف کامپوزیت (سقف مرکب) تنها در سازههای اسکلت فلزی قابلیت استفاده و اجرا دارد. برای اجرای یک سقف کامپوزیت به مصالح زیر نیاز است:
در ادامه با سقفهای کامپوزیت آشنا شوید:
برای اجرای این سقف به ورق گالوانیزه، فلاشینگ، بتن، میلگرد و گل میخ نیاز است. این نوع سقف کامپوزیت به علت سرعت اجرای بالا، در میان پیمانکاران از محبوبیت خاصی برخوردار شده است و جایگزین مناسبی برای سقفهای تیرچه بلوک است.
جهت اجرای این سقف از یک صفحه فلزی مشبک به اسم روفیکس (به عنوان قالب بتن ریزی) از جنس ورق گالوانیزه استفاده میشود. مصالح اصلی اجرای این سقف عبارتند از: میلگرد، بتن و ورق روفیکس
نوعی سقف از پیش ساخته شده است که بسیار شبیه سقف تیرچه بلوک نیز است. جهت اجرای آن به تیرچه فولادی، بتن و شمع نیاز بوده و شمع بندی در زیر سقف صورت می‌گیرد.
لازم به ذکر است که سقف کامپوزیت را می‌توان به دو صورت اجرا کرد:
در کنار تمام محاسن اجرای سقف کامپوزیت، معایبی نیز وجود دارند که نباید از آنها غافل شد:
چوب از جمله مصالحی است که از دیرباز تا به امروز، بشر برای ساخت پناهگاه استفاده کرده است. انواع بسیار متنوعی از چوب وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند و با انواع دیگر تفاوت‌‌های اساسی دارند؛ بنابراین برای اجرای ساختمانهای چوبی مهندسین معمار و عمران باید از اطلاعات لازم و کافی در خصوص چوب و نقش آن در سازههای چوبی، برخوردار باشند.
متأسفانه در کشور ما ایران، نمونه موفقی از سازههای چوبی و یا سازه با سقف چوبی مشاهده نشده است. دلیل این امر می تواند عدم شناخت، آگاهی و اطمینان مردم به سازههای چوبی باشد. علاوه بر این دولت و سازمان‌های مربوطه به این سیستم در پروژههای ساختمانی توجه کافی نداشته‌‌اند و به آنها هیچ گونه اهمیتی نداده‌اند.
این در حالی است که در مواقع خاص که نیاز به ساخت و ساز و بهره‌برداری سریع است سازههای چوبی با توجه به ویژگی‌هایی که دارند می‌توانند گزینه‌ای ایده‌آل باشند؛ مخصوصا در مناطقی که منابع چوبی عظیمی (مانند شمال کشور) وجود دارد.
همانطور که پیشتر اشاره شد در زمان‌های قدیم در ایران از چوب برای ساخت سازه‌ها بسیار استفاده می‌شده است. به عنوان مثال، سقف کاخ‌های بی نظیر و باشکوه تخت جمشید با استفاده از چوب ساخته شده‌اند. در ساخت این سقف‌ها از چوب درخت چنار کرمان و سدر لبنان بهره برده شده است. علاوه بر این، چوب در سقف سازه عالی قاپو و چهل ستون نیز جایگاه خاصی دارد.
در حال حاضر یکی از رایج‌‌ترین انواع سقف در ایران، سقف تیرچه بلوک است. عناصر تشکیل دهنده این نوع سقف عبارتند از:
تیرچه (سفالی، سیمانی و بتنی،…) و بلوکها (پاشنه شنی، پاشنه سفالی،…) انواع مختلفی دارند که بسته به نیاز پروژه و تشخیص مهندسین قابل استفاده هستند. در این نوع سقف از تیرچهها به عنوان تیر فرعی و از بلوکها به عنوان پرکننده فضای بین تیرچهها استفاده میشود.
سقف طاق ضربی یکی از قدیمی‌ترین انواع سقف در ایران است و در قدیم بسیار مرسوم و متداول بوده است اما به دلیل عدم مقاومت کافی آن در هنگام زلزله استفاده از آن امروزه چندان رایج نیست. برای اجرای این سقف بین دو تیر موازی (پل) تیرهای فرعی به طور موازی و عمود بر هم قرار میگیرند. از دیگر مصالح مورد استفاده برای اجرای این سقف می‌توان به آجر فشاری، ملات گچ و خاک اشاره کرد. آجرهای فشاری را توسط ملات گچ و خاک با ضربه دست و اندکی فشار به صورت قوسی اجرا میکنند.
در حال حاضر پروژههای زیادی در ایران در حال استفاده از سقف حفره‌ای وافل هستند و محبوبیت آن رو به افزایش است. جهت اجرای این سقف نیاز به سقف کاذب برای عبور لولههای تأسیساتی نیست. برای ساخت دالهای بتنی نازک و در عین حال قوی و مستحکم، دالهای وافل بسیار ایده آل هستند.
سقف وافل به دو روش تخت و مدولار اجرا میشود. در هر دو روش مراحل اجرای تقریباً مشابه هستند با این تفاوت که در روش مدولار سقف به وسیله قالب فلزی و یا پلای‌وود پوشانده نمی‌‌شود. مراحل اجرای کار عبارتند از:
سقف پیش تنیده جدیدترین نوع سقف ساختمانی است که به صنعت ساخت و ساز ایران وارد شده است. جهت اجرای این سقف، کابل‌‌هایی در داخل دالهای بتنی سقف قرار میگیرند. اجرای این سقف چندان ساده و راحت نیست و بنابراین به دانش فنی کافی، ابزار و ادوات مناسب نیاز است. مراحل اجرای این سقف به ترتیب زیر هستند:
یکی از مزایای اصلی کاربرد سقفهای پیش تنیده این است که می‌توان سازه را با تعداد ستون‌‌های کمتری اجرا کرد که این امر در تأمین پارگینک بسیار مؤثر و کمک کننده است. همین امر باعث میشود که بسیاری از افراد فعال در حوزه ساخت و ساز این سیستم اجرای سقف را ترجیح دهند (علی رغم هزینه‌های بالای اجرا آن)
سقف یوبوت بسیار شبیه به سقف کوبیاکس است تنها وجه تمایز این دو نوع سقف نوع و شکل قالبهای مورد استفاده است. مصالح مورد نیاز برای سقف یوبوت عبارتند از: میلگرد، بتن و قالبهای پلی پروپلین. جهت اجرای این سقف قالبهای پلی پروپیلن، بین میلگردها بالا و پایین قرار داده می‌شوند. سپس دور این قالب‌ها بتن‌ریزی میشود و یک سطح صاف و سطح حاصل میشود.
این سقف از نظر ظاهر شبیه به یک دال دو طرفه است. در داخل این دال دو طرفه، گوی‌‌های توخالی سبک وزنی به طور منظم قرار داده می‌شوند. این گوی‌‌ها در فضای بین میلگردهای بالا و پایین قرار میگیرند. نقشی که این گوی‌‌ها توخالی بازی میکنند مانند نقشی است که بلوکها (فوم) در سقف تیرچه بلوک بازی میکنند (پرکننده). از زمان ورود این نوع سقف به ایران مدت زمان زیادی نمی‌‌گذرد اما از آنجایی که اجرای آن زمان بر و پرهزینه است، باید جوانب اقتصادی آن را در پروژه مدنظر قرار داد.
سخن پایانی
انتخاب نوع سقف یک سازه به عوامل مختلفی چون شرایط محیطی و جغرافیای محل اجرای پروژه، بزرگی پروژه، بودجه اجرای پروژه و … بستگی دارد. هر یک از انواع سقف نام برده شده در این مقاله مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند که با در نظر گرفتن آنها و همچنین سنجیدن شرایط هر پروژه، می‌توان به انتخاب آنها پرداخت.
مرکزآهن، مرجعی تخصصی و به روز برای کسب دانش و اطلاع از آخرین تحولات بازار آهن و فولاد است. با وبلاگ جامع ما، همیشه از آخرین اخبار و اطلاعات این صنعت آگاه باشید.