این روزها اغلب آپارتمان نشین هستند و همه خانواده‌ها حداقل یک خودرو دارند. شاید در نگاه اول، قضیه خیلی ساده به نظر برسد اما عوامل متعددی باعث شده در رابطه با پارکینگ، قوانین و ضوابط مختلفی وضع شود. نبود فضای پارک مناسب برای خودروها، به بسیاری از مشاجرات و کشمکش‌ها بین همسایه‌ها و ساکنان کوچه یا خیابان دامن زده است و کمتر فضای محدود برای پارک خودرو را می توان شاهد بود که در آن بحث و جدل، خشونت لفظی و حتی فیزیکی رخ نداده باشد.
به همین منظور، بر اساس طرح تفصیلی، ساخت پارکینگ، هنگام احداث ساختمانها و آپارتمان‌ها الزامی است. بنابراین قوانین و مقررات احداث پارکینگ در ساختمان از جمله ابعاد پارکینگ، طراحی پارکینگ، قیمت آهن آلات تاثیر پارکینگ در قیمت ملک، اندازه و ابعاد پارکینگ در ساختمان، خرید و اجاره پارکینگ در ساختمان، پارکینگ مزاحم و نظایر آن از جمله موضوعاتی است که هر شهروند امروزی باید رابطه با آن آگاهی داشته باشد.
پیشنهاد میشود پس از مطالعه این مقاله، مقالات زیر را نیز مطالعه نمایید:
همچنین در پاركينگ‌های خصوصی به شرط عدم مزاحمت برای خودرو ديگر، پيش‌بينی دو واحد محل توقف خودرو در پشت سرهم بلا مانع است؛ مشروط به آنكه فضای مانور كافی داخل پاركينگ وجود داشته باشد.
اصولا پارکینگ یا توقفگاه، محل نگهداری خودروها در زمانی است که از آنها استفاده نمی‌شود. پارکینگ میتواند در فضای باز مانند جاده یا در فضای بسته مانند ساختمان واقع شود که دسترسی به آن به دو صورت خصوصی یا عمومی است. حقوق شهروندی ایجاب میکند یک ساختمان نیاز ساکنان خود را به پارکینگ مورد نیاز فراهم کند. این موضوع، نه تنها ساختمانهای مسکونی بلکه مجتمعهای اداری و تجاری را نیز شامل میشود.
از سوی دیگر محل احداث یک مجتمع غیر مسکونی باید به گونه‌ای باشد که منجر به ترافیک در خیابان‌های اطراف نشود. بنابراین داشتن پارکینگ از نخستین نیازهایی است که در ساخت و ساز یک مجتمع باید مد نظر قرار گیرد. بدیهی است این امر برای مجتمعهای مسکونی، ضرورت ویژه‌ای دارد. اهمیت این موضوع در شهرهای پیشرفته جهان، به گونه‌ای است که در هر ملک، علاوه بر تامین پارکینگ مالک، پارکینگ‌هایی برای میهمانان نیز لحاظ میشود که اغلب جلوی ساختمان یا ملک شخصی قرار دارد. در این حالت طبق قوانین تعیین شده از طرف شهرداری یا مدیریت شهری، اگر منطقه یا محله‌‌ای ظرفیت ساخت ساختمانهای چند طبقه را نداشته باشد، مجوز احداث آن صادر نخواهد شد.
پارکینگها انواع و اقسام مختلفی دارند و تنها محدود به آپارتمان‌ها و واحدهای مسکونی و تجاری نبوده و میتوان آنها را از جنبه‌های مختلف مانند میزان دسترسی، ابعاد و اندازه، ظرفیت، نوع قرار گرفتن خودروها، مصالح استفاده شده در ساخت و مواردی نظیر آن دسته‌بندی کرد. در ادامه با انواع پارکینگ آشنا خواهیم شد:
در قسمت همکف آپارتمان‌های مسکونی و تجاری، غالبا هر واحد یک جای پارک مجزا دارد که با توجه به ماهیت و ابعاد پارکینگ، وسایل نقلیه پشت سرهم و یا کنار هم قرار می‌گیرند. در طراحی این نوع پارکینگ، باید فضای کافی برای جابه جایی خودرو و ورود و خروج آن فراهم شده باشد اما پارکینگ زیرزمینی معمولا در مکان‌هایی که فضای کافی وجود ندارد یا قیمت زمین بالاست، اعم از طبقات زیرین آپارتمان، جاده، پارک و… طراحی و ساخته میشود که البته نیازمند صرف هزینه‌های بالاست و در ساختمانها و آپارتمان‌هایی که تعداد واحدهای آن در هر طبقه زیاد است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین پارکینگ پشت بام که استفاده از آن با محدودیت‌های زیاد همراه است، برای پارک وسایل نقلیه سبک مانند موتورسیکلت و دوچرخه کاربرد دارد. در این رابطه، ملاحظاتی مانند جابه جایی وسایل نقلیه، تامین ایمنی و مقاومت لازم سقف برای تحمل وزن وسیله نقلیه، زمان و هزینه دو فاکتور بسیار مهم هستند.
پارکینگها از نظر ابعاد و اندازه، پارکینگهای کوچک، متوسط و بزرگ را شامل می‌شوند. پارکینگهای کوچک ظرفیتی برابر با 3 محل پارک برای خودرو دارند. پارکینگهای متوسط، ظرفیتی برابر با 4 الی 25 محل پارک خودرو و پاکینگ‌های بزرگ، ظرفیتی بیش از 25 محل پارک خودرو دارند.
محدوده پارکینگهای اختصاصی به طور کامل در سند منزل یا اجاره نامه قید شده و مشخصا به یک واحد آپارتمانی تعلق دارد. خریدار یا مستاجر این واحد آپارتمانی، میتواند به طور اختصاصی از این پارکینگ استفاده کند و وسایل نقلیه مانند خودرو، موتورسیکلت و دوچرخه خود را در این قسمت قرار دهد اما پارکینگهای مشاع، آنها‌یی هستند که بین واحدهای یک آپارتمان به صورت مشترک و توافقی استفاده می‌شوند. آپارتمان‌هایی که تعداد واحدهای آنها زیاد و تعداد انباری یا پارکینگ آنها کم است، دارای پارکینگ مشاع هستند. معمولا استفاده از پارکینگهای مشاع به صورت توافقی است و قبلا به مستاجر یا خریدار منزل درباره حق استفاده از پارکینگ صحبت میشود. به دلیل دردسرهای پارکینگ مشاع، قوانین پارکینگ آپارتمان درباره آنها، بیشتر مدنظر قرار می‌گیرد.
از انواع پارکینگهای سرپوشیده است که بیشتر در مراکز خرید بزرگ یا برج‌ها کاربرد دارد. سازه آنها چند طبقه و بعضا به صورت مارپیچ است. در این پارکینگها، خودروها میتوانند از طریق رمپ داخلی، رمپ خارجی، بالابر خودرو و سیستم‌های ربات خودرو به طبقه مورد نظر و مکان پارک مناسب وارد شوند. در این شیوه، رمپ داخلی، رایج‌ترین روش بوده و استفاده از بالابر خودرو، تنها برای برخی از ساختمانهای قدیمی، معمول است.
از انواع پارکینگهای عمومی و روباز در نزدیکی و اطراف مکان‌های شلوغ و پرازدحام است. این پارکینگها ممکن است خصوصی یا رایگان و عمومی باشند.
در پارکینگ مکانیزه هوشمند با استفاده از ماشین آلات الکتریکی، دیجیتالی و مکانیکی، از فضای موجود به صورت حداکثری استفاده میشود. تعداد خودروهای پارکینگ هوشمند با فضایی مشابه در مقایسه با نوع غیر هوشمند آن، بیشتر است و موجب صرفه جویی در فضا، هزینه و کاهش آلودگی محیط زیست میشود. همچنین این پارکینگ، سرعت ورود و خروج ماشین را افزایش میدهد و خودروها بدون نیاز به راننده و با استفاده از سیستم مکانیزه هوشمند، به جایگاه خود منتقل می‌شوند.
پارکینگ مکانیزه روتاری، پارکینگ مکانیزه برجی و پارکینگ هوشمند پازلی از جمله پارکینگهای مکانیزه به شمار می‌روند.
روتاری: پارکینگ مکانیزه روتاری، فقط به اندازه دو ماشین فضا اشغال میکند، اما قادر است 12 خودرو را در خود جای دهد. از پارکینگ مکانیزه روتاری در مکان‌هایی که فضای کافی برای ساخت پارکینگهای وسیع وجود ندارد، استفاده میشود.
برجی: پارکینگ مکانیزه برجی، پرهزینه‌ترین و گران‌ترین نوع پارکینگ هوشمند و البته پربازده‌ترین آن از نظر تعداد خودرو است. این پارکینگها به صورت دایره‌ای و یا مستطیلی ساخته شده و از یک آسانسور مرکزی برای جابه جایی خودرو استفاده میکند.
پازلی: از پارکینگ هوشمند پازلی میتوان در مراکز مسکونی، تجاری و عمومی استفاده کرد. این پارکینگ از نظر ساخت، هزینه کمتری نسبت به سایر پارکینگهای هوشمند دارد و حتی میتوان تعدادی از آنها را در کنار یکدیگر استفاده کرد.
پارک سوئیچی، در برخی از پارکینگهای خصوصی کاربرد دارد (البته اگر فضای پارکینگ، پاسخگوی مانور وسایل نقلیه باشد و در عبور و مرور، خلل ایجاد نکند) در مجموع، پارکینگ سوئیچی شرایطی است که بتوان دو محل توقف خودرو را در پشت سر دیگری در نظر گرفت. ضوابط طراحی پارک سوئیچی خودرو عبارتند از:
در برخی موارد، مالکان واحد مسکونی به دلایلی مانند نداشتن خودرو، نداشتن انباری، داشتن وسایل اضافی زیاد و دلایل دیگر، از پارکینگ به عنوان انباری استفاده میکنند و برخی از وسایل و لوازم را که جایگاه آن در انباری است، در پارکینگ قرار می‌دهند! درحالیکه قرار دادن هر گونه وسیله اضافه در فضای پارکینگ خودرو آپارتمان‌ها، ممنوع و غیر قانونی است و در صورت چنین اقدامی، سایر ساکنان حق اعتراض و پیگیری موضوع را دارند.
در خصوص ضوابط پارکینگ ساختمانهای مسکونی به طور کلی، باید برای هر خودرو، 2.5 متر عرض لحاظ شود.
برای دو خودرو، دو حالت زیر اتفاق می‌افتد:
برای سه خودرو، 2.5 متر به عرض یاد شده در بالا اضافه می شود.
ارتفاع مفيد پاركينگ، فاصله از كف تمام شده پاركينگ تا زير پايين‌ترين محل عناصر سازه‌ای يا تاسيساتی است. در این رابطه، ارتفاع مفید پارکینگهای کوچک، متوسط، بزرگ و پارکینگهای عمومی و خصوصی به قرار زیر است:
اصولا پارکینگ یا توقفگاه، محل نگهداری خودروها در زمانی است که از آنها استفاده نمی‌شود. پارکینگ میتواند در فضای باز مانند جاده یا در فضای بسته مانند ساختمان واقع شود که دسترسی به آن به دو صورت خصوصی یا عمومی است. حقوق شهروندی ایجاب میکند یک ساختمان نیاز ساکنان خود را به پارکینگ مورد نیاز فراهم کند. این موضوع، نه تنها ساختمانهای مسکونی بلکه مجتمعهای اداری و تجاری را نیز شامل میشود.
از سوی دیگر محل احداث یک مجتمع غیر مسکونی باید به گونه‌ای باشد که منجر به ترافیک در خیابان‌های اطراف نشود. بنابراین داشتن پارکینگ از نخستین نیازهایی است که در ساخت و ساز یک مجتمع باید مد نظر قرار گیرد. بدیهی است این امر برای مجتمعهای مسکونی، ضرورت ویژه‌ای دارد. اهمیت این موضوع در شهرهای پیشرفته جهان، به گونه‌ای است که در هر ملک، علاوه بر تامین پارکینگ مالک، پارکینگ‌هایی برای میهمانان نیز لحاظ میشود که اغلب جلوی ساختمان یا ملک شخصی قرار دارد. در این حالت طبق قوانین تعیین شده از طرف شهرداری یا مدیریت شهری، اگر منطقه یا محله‌‌ای ظرفیت ساخت ساختمانهای چند طبقه را نداشته باشد، مجوز احداث آن صادر نخواهد شد.
پارکینگها انواع و اقسام مختلفی دارند و تنها محدود به آپارتمان‌ها و واحدهای مسکونی و تجاری نبوده و میتوان آنها را از جنبه‌های مختلف مانند میزان دسترسی، ابعاد و اندازه، ظرفیت، نوع قرار گرفتن خودروها، مصالح استفاده شده در ساخت و مواردی نظیر آن دسته‌بندی کرد. در ادامه با انواع پارکینگ آشنا خواهیم شد:
در قسمت همکف آپارتمان‌های مسکونی و تجاری، غالبا هر واحد یک جای پارک مجزا دارد که با توجه به ماهیت و ابعاد پارکینگ، وسایل نقلیه پشت سرهم و یا کنار هم قرار می‌گیرند. در طراحی این نوع پارکینگ، باید فضای کافی برای جابه جایی خودرو و ورود و خروج آن فراهم شده باشد اما پارکینگ زیرزمینی معمولا در مکان‌هایی که فضای کافی وجود ندارد یا قیمت زمین بالاست، اعم از طبقات زیرین آپارتمان، جاده، پارک و… طراحی و ساخته میشود که البته نیازمند صرف هزینه‌های بالاست و در ساختمانها و آپارتمان‌هایی که تعداد واحدهای آن در هر طبقه زیاد است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین پارکینگ پشت بام که استفاده از آن با محدودیت‌های زیاد همراه است، برای پارک وسایل نقلیه سبک مانند موتورسیکلت و دوچرخه کاربرد دارد. در این رابطه، ملاحظاتی مانند جابه جایی وسایل نقلیه، تامین ایمنی و مقاومت لازم سقف برای تحمل وزن وسیله نقلیه، زمان و هزینه دو فاکتور بسیار مهم هستند.
پارکینگها از نظر ابعاد و اندازه، پارکینگهای کوچک، متوسط و بزرگ را شامل می‌شوند. پارکینگهای کوچک ظرفیتی برابر با 3 محل پارک برای خودرو دارند. پارکینگهای متوسط، ظرفیتی برابر با 4 الی 25 محل پارک خودرو و پاکینگ‌های بزرگ، ظرفیتی بیش از 25 محل پارک خودرو دارند.
محدوده پارکینگهای اختصاصی به طور کامل در سند منزل یا اجاره نامه قید شده و مشخصا به یک واحد آپارتمانی تعلق دارد. خریدار یا مستاجر این واحد آپارتمانی، میتواند به طور اختصاصی از این پارکینگ استفاده کند و وسایل نقلیه مانند خودرو، موتورسیکلت و دوچرخه خود را در این قسمت قرار دهد اما پارکینگهای مشاع، آنها‌یی هستند که بین واحدهای یک آپارتمان به صورت مشترک و توافقی استفاده می‌شوند. آپارتمان‌هایی که تعداد واحدهای آنها زیاد و تعداد انباری یا پارکینگ آنها کم است، دارای پارکینگ مشاع هستند. معمولا استفاده از پارکینگهای مشاع به صورت توافقی است و قبلا به مستاجر یا خریدار منزل درباره حق استفاده از پارکینگ صحبت میشود. به دلیل دردسرهای پارکینگ مشاع، قوانین پارکینگ آپارتمان درباره آنها، بیشتر مدنظر قرار می‌گیرد.
از انواع پارکینگهای سرپوشیده است که بیشتر در مراکز خرید بزرگ یا برج‌ها کاربرد دارد. سازه آنها چند طبقه و بعضا به صورت مارپیچ است. در این پارکینگها، خودروها میتوانند از طریق رمپ داخلی، رمپ خارجی، بالابر خودرو و سیستم‌های ربات خودرو به طبقه مورد نظر و مکان پارک مناسب وارد شوند. در این شیوه، رمپ داخلی، رایج‌ترین روش بوده و استفاده از بالابر خودرو، تنها برای برخی از ساختمانهای قدیمی، معمول است.
از انواع پارکینگهای عمومی و روباز در نزدیکی و اطراف مکان‌های شلوغ و پرازدحام است. این پارکینگها ممکن است خصوصی یا رایگان و عمومی باشند.
در پارکینگ مکانیزه هوشمند با استفاده از ماشین آلات الکتریکی، دیجیتالی و مکانیکی، از فضای موجود به صورت حداکثری استفاده میشود. تعداد خودروهای پارکینگ هوشمند با فضایی مشابه در مقایسه با نوع غیر هوشمند آن، بیشتر است و موجب صرفه جویی در فضا، هزینه و کاهش آلودگی محیط زیست میشود. همچنین این پارکینگ، سرعت ورود و خروج ماشین را افزایش میدهد و خودروها بدون نیاز به راننده و با استفاده از سیستم مکانیزه هوشمند، به جایگاه خود منتقل می‌شوند.
پارکینگ مکانیزه روتاری، پارکینگ مکانیزه برجی و پارکینگ هوشمند پازلی از جمله پارکینگهای مکانیزه به شمار می‌روند.
روتاری: پارکینگ مکانیزه روتاری، فقط به اندازه دو ماشین فضا اشغال میکند، اما قادر است 12 خودرو را در خود جای دهد. از پارکینگ مکانیزه روتاری در مکان‌هایی که فضای کافی برای ساخت پارکینگهای وسیع وجود ندارد، استفاده میشود.
برجی: پارکینگ مکانیزه برجی، پرهزینه‌ترین و گران‌ترین نوع پارکینگ هوشمند و البته پربازده‌ترین آن از نظر تعداد خودرو است. این پارکینگها به صورت دایره‌ای و یا مستطیلی ساخته شده و از یک آسانسور مرکزی برای جابه جایی خودرو استفاده میکند.
پازلی: از پارکینگ هوشمند پازلی میتوان در مراکز مسکونی، تجاری و عمومی استفاده کرد. این پارکینگ از نظر ساخت، هزینه کمتری نسبت به سایر پارکینگهای هوشمند دارد و حتی میتوان تعدادی از آنها را در کنار یکدیگر استفاده کرد.
پارک سوئیچی، در برخی از پارکینگهای خصوصی کاربرد دارد (البته اگر فضای پارکینگ، پاسخگوی مانور وسایل نقلیه باشد و در عبور و مرور، خلل ایجاد نکند) در مجموع، پارکینگ سوئیچی شرایطی است که بتوان دو محل توقف خودرو را در پشت سر دیگری در نظر گرفت. ضوابط طراحی پارک سوئیچی خودرو عبارتند از:
در برخی موارد، مالکان واحد مسکونی به دلایلی مانند نداشتن خودرو، نداشتن انباری، داشتن وسایل اضافی زیاد و دلایل دیگر، از پارکینگ به عنوان انباری استفاده میکنند و برخی از وسایل و لوازم را که جایگاه آن در انباری است، در پارکینگ قرار می‌دهند! درحالیکه قرار دادن هر گونه وسیله اضافه در فضای پارکینگ خودرو آپارتمان‌ها، ممنوع و غیر قانونی است و در صورت چنین اقدامی، سایر ساکنان حق اعتراض و پیگیری موضوع را دارند.
در خصوص ضوابط پارکینگ ساختمانهای مسکونی به طور کلی، باید برای هر خودرو، 2.5 متر عرض لحاظ شود.
برای دو خودرو، دو حالت زیر اتفاق می‌افتد:
برای سه خودرو، 2.5 متر به عرض یاد شده در بالا اضافه می شود.
در صورتی که دو طرف ماشین به دیوار یا ستون مسدود باشد، حداقل ابعاد به صورت 5 در 3 خواهد بود.
اگر بین دو ستون به صورت داخل به داخل، 4.5 متر فضا وجود داشته باشد، ایجاد دو پارکینگ امکان‌پذیر است.
همچنین در پاركينگ‌های خصوصی به شرط عدم مزاحمت برای خودرو ديگر، پيش‌بينی دو واحد محل توقف خودرو در پشت سرهم بلا مانع است؛ مشروط به آنكه فضای مانور كافی داخل پاركينگ وجود داشته باشد.
ارتفاع مفيد پاركينگ، فاصله از كف تمام شده پاركينگ تا زير پايين‌ترين محل عناصر سازه‌ای يا تاسيساتی است. در این رابطه، ارتفاع مفید پارکینگهای کوچک، متوسط، بزرگ و پارکینگهای عمومی و خصوصی به قرار زیر است:
ساخت و طراحی درب پارکینگ نیز تابع مقرراتی است که در زیر به برخی از مهمترین این ضوابط اشاره شده است:
توقف خودروها در پارکینگ، نباید مزاحمتی برای باز شدن درب‌ها و استفاده از فضاهای انباری و تاسیساتی و دسترسی به راه پله ایجاد کند. حداقل عرض عبور در کنار محدوده توقف خودرو برای دسترسی به فضاهای ارتباطی مشاعات مانند راهرو، لابی، راه پله، آسانسور و ... 80 سانتیمتر و برای دسترسی به انبار 50 سانتیمتر است. همچنین عرض مفيد در ورودی (پشت تا پشت چارچوب)، معبر ورودی و شيب راهه در پاركينگ‌های بزرگ حداقل شش متر و در پاركينگ‌های متوسط و كوچك حداقل سه متر است. عرض درب ورودی پیاده نباید کمتر از 90 سانتیمتر باشد و در صورت استفاده از درب دولنگه، نباید یک لنگه آن کمتر از 90 سانتیمتر باشد.
بر اساس مصوبات شهرسازی برای هر ملک، تنها یک درب پارکینگ میتوان تعیین و طراحی کرد. البته اگر شرایط زیر برای ملک وجود داشته باشد، تعداد درب‌های پارکینگ به دو باب افزایش می‌یابد:
در تمام انواع پارکینگها، ارتفاع آزاد درب پارکینگ (مکان عبور خودرو) نباید از 210 سانتی متر کمتر باشد. البته در پارکینگهای کوچک خصوصی در صورتی که ورودی و خروجی سواره و پیاده از هم جدا باشد میتوان حداقل ارتفاع آزاد درب ورودی - خروجی سواره را 195 سانتیمتر در نظر گرفت. در پارکینگهای بزرگ عمومی، ایجاد درب ورودی و خروجی مجزا برای سواره و پیش‌بینی سرویس بهداشتی الزامی است.
شیوه پارک خودرو، توسط برخی ساکنان یا مهمانان آنها، در برخی مواقع، موجب ایجاد مزاحمت برای دیگران میشود. چنانچه خودتان با آن شخص در ارتباط هستید و این اقدام، تکرار میشود، بهتر است دوستانه این موضوع را به همسایه متذکر شده و از او بخواهید نسبت به اصلاح رفتار خود اقدام نماید؛ در غیر این صورت، بهترین راه، انتقال موضوع به مدیر ساختمان است تا تذکرات لازم را ارائه نماید. با این حال، اگر احساس کردید، مسئله به این سادگی و سرعت، حل شدنی نیست و همچنان فرد، هنگام پارک خودروی خود حقوق دیگران را رعایت نمی‌کند، با مراجعه به مراجع قانونی و شکایت از وی، ضمن رفع مزاحمت، برای فرد مزاحم، حداقل به مدت شش ماه یا بیشتر، مجازات حبس لحاظ میشود.
حتما در برخی آگهی‌های مربوط به خرید و فروش یا اجاره مسکن، با عبارت «پارکینگ مزاحم» مواجه شده‌‌اید. علاوه بر پارکینگ اجاره‌ای، پارکینگ مزاحم در ساختمانهای مسکونی برای ساکنان فاقد پارکینگ یا کسانی که نیازمند فضای پارک برای بیش از یک خودرو هستند، میتواند تا حدی مشکل گشا باشد. طبق قوانین شهرداری، فضای لازم برای پارک هر خودرو، مساحت استانداردی دارد تا هیچ خودرویی برای سایر خودروها مزاحمت ایجاد نکند اما در شرایط خاص برای فضای خالی باقی مانده، پارکینگ مزاحم تعریف میشود.
چنانچه در محل پارکینگ ساختمان، علاوه بر پارکینگهای استاندارد، فضایی وجود داشته باشد که بتوان خودروی جدیدی با مزاحمت برای سایر خودروها پارک کرد، ساکنان میتوانند برای دریافت پارکینگ مزاحم به صورت توافقی به شهرداری مراجعه کنند. با این وجود، پارکینگ مزاحم از جابه جایی آزادانه یکی از خودروهای ممانعت میکند! بنابراین قیمت آن از پارکینگهای اصلی کمتر است. نحوه تقسیم پارکینگ مزاحم بر مبنای توافق تمام اعضای ساختمان بوده و در صورت عدم توافق، شهرداری بر اساس اولین و آخرین قرارداد، پارکینگ را تقسیم میکند که معمولا پارکینگ مزاحم به آخرین قرارداد تعلق می‌گیرد.
بر اساس ضوابط شهرداری، مطابق با مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، درباره اندازه و ابعاد پارکینگ، برای قرارگیری یک پارکینگ، حداقل دهانه 2.5 متر، برای دو پارکینگ کنار هم، حداقل دهانه 4.5 متر و برای سه پارکینگ کنار هم حداقل دهانه 7 متر مورد نیاز است. همچنین طول مورد نیاز برای پارکینگ 5 متر و حداقل فضای یک پارکینگ، 5 در 2.5 متر است. ضمنا به ازای اضافه شدن هر واحد پارکینگ، فضایی به عرض 2 متر به این ابعاد اضافه میشود. عرض پارکینگ معلول باید حداقل 3.5 متر باشد و اگر پارکینگ بین دو دیوار بسته قرار گیرد، باید 50 سانتیمتر به عرض‌های یاد شده اضافه شود.
بر این اساس، مساحت 40 متر مربع فضای حیاط قابل پارک به عنوان یک واحد پارکینگ محسوب میشود و در صورت کاهش سطح اشغال، فضای باز مازاد بر 40 درصد که قابل پارک باشد، به عنوان مساحت مورد نیاز پارکینگ به شمار می‌آید. همچنین حداقل عرض رمپ، جهت دسترسی پارکینگ مسکونی 2.5 متر و در پارکینگهای تجاری، 3.5 متر است. علاوه بر این، حداقل ارتفاع پارکینگ 2.40 متر و حداکثر 3 متر باید باشد. اندازه مفید دَرِ ورودی پارکینگ 3 متر است اما عرض دَرِ پارکینگ حیاط، نسبت به نوع پارکینگ ساختمان، رمپ ورودی و چگونگی باز شدن در، بین 280 تا 450 سانتیمتر، متغیر است. برای بعضی مناطق در نقشه ساختمان از طرف شهرداری، اندازه دَرِ پارکینگ تعیین شده و برای تغییر اندازه آن با مهندس ناظر، باید هماهنگی لازم انجام شود.
طراحی فضای داخلی پارکینگ باید متناسب با دیگر بخش‌های ساختمان باشد. در این زمینه، ضوابط شهرداری برای طراحی پارکینگ، استانداردهای طراحی پارکینگ، حداقل ارتفاع سقف پارکینگ، عرض استاندارد دَر پارکینگ، شعاع گردش رمپ پارکینگ، شعاع گردش ماشین در طراحی پارکینگ، ضوابط طراحی تهویه پارکینگ، طراحی پارکینگ واحد مسکونی و طراحی کف پارکینگ ساختمان باید مد نظر قرار گیرد.
همچنین پارکینگهای سرپوشیده که میتوان آنها را از جمله عناصر تکمیل کننده ساختمانها نامید، در طراحی معمولا دارای دیواری محکم در یک طرف برای محافظت از وسایل نقلیه در برابر آب و هوا و همچنین استفاده مناسب از فضا و صرفه اقتصادی است. ترکیب پارکینگ سرپوشیده برای اتومبیل، فضایی برای دوچرخه‌‌ها و فضای مناسب برای انباری در ساختمانها است. با این وجود، مسیرهای ورود و خروج پارکینگها، باید به دور از هر گونه خطر و مزاحمت برای محل بازی کودکان و آسایش ساکنان ساختمان باشد. همچنین پارکینگهای سرپوشیده باید دارای سیستم تهویه طبیعی و در صورت نبود شرایط لازم، دارای سیستم‌های مناسب تهویه مکانیکی باشند. پارکینگ در زیرزمین باید دسترسی مستقیم به طبقات داشته باشد.
تعداد پارکینگهای مورد نیاز در واحدهای مسکونی، متناسب با مساحت ساختمان و واحد مسکونی است. برای واحدهای مسکونی کمتر از 150 متر مربع، یک پارکینگ، برای واحدهای مسکونی بین 150 تا 200 مترمربع، 1.5 پارکینگ و برای واحدهای مسکونی بیش از 200 مترمربع دو پارکینگ، مورد نیاز است. طبق مقررات موجود، در خصوص پارکینگ با کاربری مسکونی چنانچه تعداد واحدها فرد باشد، یک واحد از پارکینگ معاف است. همچنین در یک واحد مسکونی، احداث پارکینگ الزامی نیست اما به ازای دو واحد مسکونی یک پارکینگ مورد نیاز بوده و مساحت مورد نیاز به میزان حداقل 16 متر مربع کافی است. در مجتمعهای آپارتمانی تا 4 واحد مسکونی به ازای هر دو واحد، یک پارکینگ باید احداث شود. در ساختمانهای 4 واحد و کمتر میتوان از مقررات بند 2 ضوابط عمومی یعنی 32 متر مربع پارکینگ استفاده کرد. در ساختمانهای دارای بیش از چهار واحد مسکونی که اغلب آپارتمان‌های امروزی خصوصا در کلان شهرها و پایتخت را شامل میشود، تا چهار واحد آن 50 متر مربع و به ازای هر واحد اضافی یک پارکینگ لازم است.
تاثیر قیمت پارکینگ بر قیمت واحد مسکونی
نداشتن پارکینگ برای ساکنان واحدهای مسکونی به ویژه در پایتخت و کلان شهرهای ایران، یک معضل اساسی است. از این رو، هنگام خرید ملک، داشتن پارکینگ، علاوه بر فروش سریع تر در قیمت آپارتمان یا قیمت هر متر مربع واحد مسکونی دیگر، بسیار موثر است و موجب افزایش قیمت خواهد شد. به تعبیر دیگر در قیمت یک واحد مسکونی، قیمت پارکینگ نیز نهفته است.
درباره میزان و سهم تاثیر پارکینگ در قیمت ملک، خصوصا با رشد سرسام آور قیمت مسکن در سال‌های اخیر، نظرات و دیدگاه‌های مختلفی مطرح است. با این توصیف، هرچند نحوه محاسبه سهم پارکینگ در قیمت مسکن، فرمول مشخصی ندارد و به تعبیر دیگر به متغیرهای مختلفی وابسته است، اما به اعتقاد برخی کارشناسان قیمت پارکینگ، بین 3 تا 8 درصد قیمت واحد مسکونی است. با این مبنا، میتوان گفت مثلا یک واحد مسکونی 50 متری در پایتخت همراه با پارکینگ، که هر متر آن 20 میلیون تومان باشد، یعنی جمعا یک میلیارد تومان، قیمت پارکینگ آن، بین 30 تا 80 میلیون تومان برآورد میشود.
با این حال، عوامل زیر در تعیین قیمت پارکینگ هنگام خرید و فروش یک واحد مسکونی، تاثیرگذار است:
کوچه های عریض یا باریک در محاسبه قیمت پارکینگ موثرند. پارکینگ واحدهایی که در کوچه یا فرعی‌های عریض واقع شده اند، نرخ پایین تری دارند و خریداران، پهنای کوچه را برای پارک خودرو مناسب دانسته و فروشنده‌هایی که واحد آنها در کوچه‌های عریض قرار دارد نیز پارکینگ را با قیمت مناسبتر در نظر می‌گیرند، اما اگر کوچه یا فرعی باریک باشد و فضای کافی برای پارک خودرو وجود نداشته باشد، تقاضا برای واحدهای پارکینگ‌دار افزایش می‌یابد و مالکان قیمت پارکینگ را بالاتر می‌برند.
غالبا قیمت پارکینگ واحدهای نوساز نسبت به واحدهای چند سال ساخت از سوی فروشندگان، ارزان‌تر محاسبه میشود، زیرا نرخ فروش واحدهای نوساز بالاتر از واحدهای چند سال ساخت است و افزایش قیمت فروش پارکینگ، مانع خرید بهتر توسط متقاضیان خواهد شد. بنابراین فروشندگان، واحدهای چند سال ساخت قیمت بیشتری برای پارکینگ درنظر می‌گیرند.
در ساختمانهایی که به تعداد واحدهای آن، پارکینگ وجود دارد، قیمت پارکینگ ارزان‌تر است اما در ساختمانهایی که تعداد پارکینگ کمتر از واحدهاست، پارکینگ ارزش و قیمت بالاتری دارد.
وضعیت برخورداری از پارکینگ عمومی در مناطق مختلف بر میزان اهمیت پارکینگ مسکونی تاثیر دارد. مثلا در برخی مناطق بالانشین پایتخت که پارکینگ عمومی، کمتر در دسترس است، پارکینگ در واحد مسکونی برای خریداران آپارتمان اهمیت زیادی دارد.
محل قرار گرفتن پارکینگ یک آپارتمان خصوصا در مجمتع‌‌های مسکونی با واحدهای متعدد، موضوع مهمی برای ساکنان است. از این رو، برای جلوگیری از مشاجرات احتمالی در خصوص موقعیت پارکینگ توسط هر کدام از ساکنان، مقررات مشخصی در نظر گرفته شده است. در مجموع، تقسیم پارکینگ در واحدهای مسکونی به دو صورت اختصاصی و مشاع صورت می‌گیرد.
در تقسیم به روش اختصاصی، محل دقیق آن در صورت مجلس تفکیکی و سند رسمی قید میشود و در حقیقت ملک اختصاصی صاحب آپارتمان است و در تقسیم به صورت مشاع، این پارکینگها در صورت مجلس تفکیکی، واحدهایی هستند که میتوانند به صورت مشاع از پارکینگ ساختمان استفاده کنند. در این صورت فقط آپارتمان‌هایی که حق استفاده از پارکینگ مشاع برای آنها به رسمیت شناخته شده، میتوانند از آن استفاده نمایند. در پارکینگ مشاع، هر کدام از واحدها میتوانند خودروی خود را در هر قسمت از پارکینگ بگذارند. البته در این حالت، مالکان خودشان یا از طریق مدیر ساختمان، برای ایجاد نظم، میتوانند محل معینی را به طور موقت، برای یک مدت مشخص به هر واحد اختصاص داده و سپس آن را با واحد دیگر، تعویض نمایند.
طبق ماده 10 قانون مدنی، اگر تقسیم پارکینگ بین مالکان، با توافق همه آنها باشد، اشکال قانونی ندارد، اما نحوه شماره گذاری و پلاک گذاری پارکینگ، توسط مامور یا نماینده سازمان ثبت اسناد و املاک انجام میشود. بر این اساس، از بالاترین طبقه آپارتمان کار پلاک گذاری شروع شده و بعد از آن، از پایین ترین نقطه آپارتمان، واگذاری پارکینگ انجام میشود. بنابراین مالکان با توافق قادر نیستند داشتن یا نداشتن پارکینگ را تعیین کنند، بلکه میتوانند درباره موقعیت پارکینگ توافق نمایند.
در قانون تقسیم پارکینگ در آپارتمان نوساز صادره از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، یک روش برای تقسیم پارکینگ تعریف شده و هنگام تنظیم صورت مجلس تفکیکی برای تعیین موقعیت پارکینگ و تعلق آنها به واحدهای آپارتمانی از آن استفاده میشود. بر این اساس، روش تقسیم پارکینگ بدین گونه است که تقسیم از سمت شمال غربی ساختمان در جهت عقربه‌های ساعت، بین واحدها از طبقات بالایی شروع میشود.
با این روش، پارکینگهای واقع در طبقات همکف به واحدهای طبقات بالا تعلق می‌گیرد و هرچه شمارش واحدها یا طبقات واحدها پایین می‌رود، پارکینگ آنها در طبقات منفی واقع میشود. به همین دلیل هنگام خرید واحد آپارتمان نوساز در ابتدا، در قسمت پارکینگ یا چیزی نمی‌نویسند یا نوشته میشود: «طبق صورت مجلس تفکیکی». البته برخی فروشندگان یا مشاوران املاک در قسمت پارکینگ، خط تیره می‌گذارند.
در ساختمانهایی که به تعداد واحدها، پارکینگ وجود ندارد یا برخی ساکنان دارای چند خودرو هستند و از طرف دیگر، برخی مالکان به دلیل نداشتن خودرو یا داشتن پارکینگ در محل دیگر یا سایر دلایل، آمادگی خود را برای اجاره پارکینگ اعلام میکنند. برای محاسبه اجاره پارکینگ همانند قیمت آن برای فروش، فرمول خاصی وجود ندارد و نرخ اجاره به صورت توافقی بین مالک و متقاضی صورت می‌گیرد علاوه بر آن معمولا به بنگاه مراجعه نمی‌کنند. با این وجود، مبلغ اجاره پارکینگ، معمولا 10 تا 15 درصد مبلغ اجاره واحد آپارتمانی در همان ساختمان است.
با این حال، یک اصل و قانون کلی درباره اجاره پارکینگ وجود دارد که بر اساس آن، اجاره دادن پارکینگ یک ساختمان به افراد غیر ساکن در آن، ممنوع است؛ موضوعی که معمولا از طرف مدیر ساختمان به افرادی که پارکینگ، اجاره می‌دهند، تاکید شده و دلیل آن نیز حفظ امنیت آپارتمان است. نکته دیگر که به فرهنگ آپارتمان نشینی و زندگی شهری بر می‌گردد، این است که هیچ فردی حق ندارد اتومبیل خود را در پارکینگ همسایه که به دلایل مختلف ممکن است خالی و بدون استفاده باشد، پارک کند! مگر اینکه قبلا اجازه استفاده از آن را گرفته باشد و یا آن را اجاره کرده باشد. در غیر این صورت، چنانچه مالک، متوجه استفاده او از پارکینگ شود، میتواند اجاره آن مدت را مطالبه نماید.
به دلیل تعدد خودروها، امکان اختصاص پارکینگ در تمام آپارتمان‌ها به واحدهای ساختمانی میسر نیست. بنابراین مالکان دارای دو پارکینگ یا کسانی که به پارکینگ آپارتمان نیاز ندارند، پارکینگ خود را می‌فروشند. ساکنان به دو صورت میتوانند اقدام به خرید و فروش پارکینگ کنند. حالت اول، تقاضای خرید پارکینگ آپارتمان مالک دیگر است که در اسناد ثبتی مالکیت، موجود است و این امر، هیچ منافاتی با قوانین پارکینگ ندارد. مالک میتواند این انتقال را به صورت رسمی با اسناد مربوطه انجام دهد. حالت دوم، خرید پارکینگ آپارتمانی است که فرد در آن سکونت ندارد و این امر، غیر قانونی و جرم است. هیچ کدام از مالکان نیز حق فروش تفکیکی قسمتی از ملک خود را ندارند.
آگاهی از قوانین، مقررات و مسائل فنی، فرهنگی و اجتماعی پارکینگ ساختمان ها و واحدهای مسکونی در قالب موارد یاد شده، هم از نظر اقتصادی برای ساکنان آپارتمان ارزشمند است و هم بر آسایش و آرامش روحی - روانی آنها، قبل، حین و بعد از خرید مسکن تاثیر بسزایی دارد.