قبل از اینکه به معرفی کاربرد ورق فولادی بپردازیم بهتر است ابتدا تعریفی از این محصولات داشته باشیم. از نظر فنی ورق فلزی یا فلزات ورقه ای، ورق هایی به ضخامت در حدود شش میلیمتر هستند که هم از طریق نورد گرم و هم از طریق نورد سرد در کارخانه تولید می شوند. عملیات مختلفی را می توان بر روی ورق فلزی اعمال کرد که از میان آنها می توان به پرچ کاری، سوراخ کردن، برش کاری، پرس کردن، چین خوردگی، تراشیدن و غیره اشاره کرد. البته این هم باید اضافه شود که ورق فلزی در انواع متعددی تولید می شود و هر کدام هم کاربرد خاص خود را در صنایع مختلف دارد.
از آنجایی که ورق های فلزی از تنوع بالایی برخوردار هستند، کاربرد آنها هم متنوع و مربوط به همان نوع از ورق است. برای درک بهتر کاربرد این محصولات، نوع و کاربرد آن به صورت جداگانه در ادامه آورده ایم.
این نوع متداول ترین نوع از ورق های فلزی می باشد که خاصیت ضد زنگ آنها به خاطر وجود درصد قابل توجهی کروم است و کیفیت محصول را نیز افزایش می دهد. برای افزایش کیفیت ورق معمولا به همراه کروم از عناصری مانند مولیبدن و نیکل نیز استفاده می کنند. ورق فلزی ضدزنگ در برابر شرایط محیطی مختلف مثل باران، نمک، اسید و قلیا مقاوم است. کاربردهای آن به دلیل خواص ویژه محصول بسیار فراوان هستند.
ورق های فلزی موج دار به دلیل مستحکم بودن و فقدان مواد شیمیایی کاربرد بسیار گسترده ای هم در صنایع ساختمانی و هم تجاری دارد. ورق فلزی موج دار خود از جنس ورق فلزی ضدزنگ است که به روش نورد سرد، غلتک و پرس به صورت موج دار در طرح های مختلف تولید می شود. معیار انتخاب ورق فلزی موج دار بر اساس شکل و الگوی موج های آن است. مهمترین ویژگی ورق فلزی موج دار استحکام کشسانی بسیار فوق العاده آن است که گفته می شود از فولاد هم بیشتر است.
مس یک فلز با خواص فوق العاده است. این فلز هم رسانای خوبی برای الکتریسیته و دما و هم فلزی ضدزنگ و خوردگی است. بنابراین هرجا که نیاز به چنین خواصی وجود داشته باشد از ورق مسی بهره گرفته می شود. این ورق بیشتر برای ساخت قطعات الکترونیکی موبایل و غیره مورد استفاده قرار می گیرد زیرا هم فرسوده نمی شود و هم رسانای خوبی برای برق و حرارت می باشد. یکی از کاربردهای ویژه و گسترده این ورق فلزی استفاده در ساخت انواع سیم و کابل های برق است. سیم هایی که با این ورق فلزی ساخته می شوند استحکام قابل توجهی داشته و عمر طولانی دارند ضمن اینکه کارایی بهتری نسبت به سیم های با جنس دیگر ارائه می دهند.
از دیگر کاربردهای ورق مسی این است که از آن برای ساخت انواع ظروف آشپزخانه استفاده می کنند. آشپزی با ظروفی که از ورق مسی ساخته شده اند باعث جذب عنصر روی به داخل مواد غذایی می شود که برای بدن بسیار مفید است. از این ورق برای ساخت انواع زیورآلات و وسایل تزیینی استفاده می شود که طرفداران بی شماری هم دارد. همچنین از آن برای ساخت مبلمان فلزی نیز استفاده می کنند.
از حیث کاربرد، یکی دیگر از ورق های فولادی نوع گالوانیزه آن است که در صنایع و ساختارهای بی شماری مورد استفاده قرار می گیرد. این محصول نیز نوعی ورق فلزی ضد زنگ است ولی پوشش متفاوت تری نسبت به ورق معمولی ضد زنگ دارد. روش گالوانیزه کردن ورق های فلزی به دو روش انجام می پذیرد. روش الکترو گالوانیزه که در آن ورق در محلول الکترولیت قرار گرفته و یک لایه ضخیم از فلز روی بر روی آن شکل می گیرد. این پوشش به این روش به خوبی به سطح ورق جذب می شود و آن را در برابر خوردگی، فرسودگی و زنگ زدگی محافظت چند برابری می کند.
روش روکش فلزی با دمای بالا نیز روش دیگر گالوانیزه کردن ورق فلزی است. در این روش از طریق فرایند گرمازدگی بر روی ورق اعمال می شود. فلز روی با این روش جذب ورق شده ولی ضخامت آن کمتر است. در روش الکترو گالوانیزه یک لایه ناخالصی به همراه روی بر سطح ورق شکل می گیرد اما در روش دمای بالا این لایه از ناخالصی وجود ندارد. این ورق به دلیل خواص منحصر به فردی که دارد و استحکام بالای آن قیمت بالایی داشته و همچنین برای صنایع گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد.
فلز برنجی نوعی آلیاژ مس است که با استفاده از عنصر روی ساخته می شود. ورق فولادی که از برنج تولید شود بسیار مستحکم بوده و حوزه کاربری آن بسیار بالا خواهد بود. براساس میزان روی که با مس ترکیب می شود پنج نوع ورق فلزی برنجی تولید می گردد. ورق برنجی کارتریج، ورق برنجی قرمز، ورق برنجی خوش تراش، ورق برنجی دریایی ، ورق برنجی ۳۳۰. یکی از دلایل اصلی پرکاربرد بودن ورق فلزی برنجی مقاومت فوق العاده آن به فرسایش است؛ به طوری که قطعه ساخته از ورق برنجی تا سال های بسیار طولانی کیفیت و سالم بودن خود را دارد. یکی دیگر از دلایل کاربرد بالای این ورق فلزی سبک بودن آن می باشد. ورق فلزی برنجی که به خوبی تولید شده باشد مقاومت و کشسانی بالا دارد، مقاوم به فرسایش است و وزن سبکی دارد.
یکی دیگر از انواع ورق های فولادی، ورق سیاه است که کاربرد بسیار زیادی در صنایع مختلف دارد. با وجود این که این ورق به عنوان ورق فلزی سیاه در بازار فولاد شناخته می شود اما رنگ آن واقعاً سیاه نیست و دلیل نام گذاری آن صیقلی و براق نبودن آن است. این محصول به روش نورد گرم تولید می شود؛ به این صورت که فولاد تا مرحله رسیدن به دمای ذوب در کوره قرار می دهند وقتی که فولاد خمیری شد آن را درون غلتک هایی قرار داده تا آرام آرام صاف و مسطح شود. در هر مرحله، به محض خنک شدن ورق آن را دوباره به دمای مورد نظر می رسانند و درون غلتک قرار می دهند. در هر مرحله از مسطح کردن ورق، فاصله غلتک ها کم و کمتر خواهد شد تا در نهایت ورق فلزی به ضخامت مورد نظر برسد. حوزه کاربری ورق فلزی سیاه بسیار زیاد است و می توان به مواردی همچون کشتی سازی، تانکرسازی، ساخت لوله های درزدار، انواع پروفیل در اشکال و احجام مختلف، ساخت بدنه خودرو و غیره اشاره کرد.
ورق روغنی نیز یکی دیگر از ورق های فولادی است که به روش نورد سرد تولید می شود. این محصول نیز به دلیل دارا بودن سطح صیقلی و براق با نام ورق روغنی در بازار فولاد شناخته می شود. برخلاف ورق سیاه که به روش نورد گرم تولید می شود و کیفیت پایین تری دارد ورق روغنی سطح کیفیت بالاتر و ضخامت کمتری نسبت به ورق سیاه دارد. روش تولید این محصول به این ترتیب است که ابتدا فولاد را تا مرحله ذوب شدن حرارت می دهند و بعد بلافاصله آن را با روش اسید شویی خنک می کنند. در این مرحله فولاد را درون غلتک قرار داده تا صاف و مسطح شود. فرایند غلتک کردن در دمای طبیعی (نورد سرد) آنقدر ادامه پیدا می کند تا ورق روغنی به ضخامت مورد نظر برسد.
ورق فلزی اسیدشویی نوعی ورق فولادی دیگر است و روش تولید آن به این صورت است که بعد از تولید ورق های فولادی به دلیل پاشش مداوم آن در زمان خنک سازی، یک لایه اکسید آهن روی آن شکل می گیرد که سطحی پوسته پوسته را ایجاد می کند. برای از بین بردن پوسته ها، این محصولات را در یک فرایند به نام اسید شویی شستشو می دهند. اسید مورد استفاده در این فرایند عموما اسید کلریدریک است.
ورق های فلزی به دلیل داشتن سطح صاف و صیقلی لیز هستند و بنابراین نمی توان در برخی مصارف از آنها استفاده کرد. برای حل این مشکل آن ها را به وسیله غلتک هایی برجسته می کنند. این برجستگی ها به صورت شکل های هندسی و منظم روی سطح ورق تشکیل می شود. برای ساخت ورق آجدار ورق روغنی یا سیاه یا هر ورق فولادی دیگر را تحت فرایندی در دستگاه آج زنی قرار می دهند. سپس دستگاه آج زنی که شامل غلتک هایی با اشکال مختلف است به همین ترتیب محصول نهایی را به صورت یک ورق فلزی با طرح های مختلف برجسته روی سطح آن تولید می کند.
جمع بندی
فولاد یکی از پرکاربردترین فلزات در سطح جهان است که از آن ورق های فلزی متنوعی تولید می شود. هر کدام از این محصولات فولادی به روشی خاص و برای کاربردهای مشخصی در صنایع و ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرند. چرخه صنایع مختلف بدون این ورق های فلزی بی شک با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد و البته به واسطه همین محصولات پیشرفت چشمگیری را در صنایع شاهد بوده ایم. تهیه و تولید این محصولات نیاز به دانش بالایی دارد که خوشبختانه این دانش روز به روز برای تهیه ورق های باکیفیت تر و البته افزایش میزان تولید توسعه داده می شود.