دسترسی سریع به محتوای این مطلب
یکی از مسائل مطرح در محیط زیست ارزیابی اثرات زیان آور و غبار آزبست Asbestos یا پنبه نسوز است. در سال های اخیر، آزبست به عنوان یکی از آلاینده های بالقوه خطرناک در جوامع صنعتی موجب هراس گردیده است. کشورهای صنعتی حدود 20 تا 30 سال قبل، آزبست را به عنوان ماده ای شگفت انگیز با خواصی نادر به وفور استفاده می کردند. لیکن امروزه کاربرد آن را تحت قوانین و مقررات بسیار دقیق قرار داده و به دلیل اثبات خطرات آزبست به لحاظ علمی، بیش از 60 کشور دنیا آن را به طور کامل از محصولات خود حذف کرده اند! در ایران نیز اگر چه استفاده از آزبست در لنت و صفحهکلاچ ممنوع شده، اما به طور کامل از بازار حذف نشده و در برخی تولیدات غیر استاندارد مشاهده می شود. در ادامه این مقاله قرار است درباره آزبست، ویژگی ها، خطرات و موارد استفاده آن در صنایع مختلف بخوانیم. همچنین به ارتباط برخی مواد ساختمانی با آزبست و تأثیر آن ها بر بازار، مانند روند قیمت آهن در صنعت ساخت و ساز، اشاره خواهد شد.
آزبست چیست؟ این پرسش زمانی اهمیت پیدا می کند که بدانیم این ماده سال ها در صنایع مختلف بدون شناخت کافی از پیامدهایش به کار رفته است. آزبست یا ازبست نوعی الیاف معدنی طبیعی است که از دل زمین و در نتیجه دگرگونی سنگ ها، به ویژه سنگ آزبست، به وجود می آید و به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت و خوردگی شهرت یافته است. در بسیاری از پروژه های ساختمانی قدیمی، از جمله تولید سقف آزبست، از این ماده استفاده می شد و حتی گاهی با عایق هایی مانند پشم شیشه اشتباه گرفته می شد، در حالی که ماهیت آن کاملاً متفاوت است. معرفی آزبست بدون اشاره به پیامدهای آن کامل نخواهد بود، زیرا امروز بحث درباره خطرات آزبست بخش جدایی ناپذیر هر تحقیق علمی در حوزه محیط زیست و سلامت محسوب می شود. همین ویژگی های متضاد (کاربرد فراوان و آسیب پذیری شدید انسان در برابر الیاف آن) باعث شده که بررسی دوباره آزبست و نقش آن در صنایع گذشته، موضوعی مهم و قابل توجه در مطالعات جدید باشد.
برای درک بهتر اینکه آزبست چیست و چرا نقش مهمی در تاریخ صنایع ساختمانی داشته، لازم است به انواع مختلف این ماده نگاهی دقیق تر بیندازیم. آزبست یا ازبست خانواده ای از الیاف معدنی طبیعی است که به دو گروه اصلی سرپانتین و آمفیبول تقسیم می شود. مهم ترین نوع سرپانتینی، کریزوتیل است که بیشترین کاربرد را در صنعت داشته و در محصولاتی مانند لوله آزبست سیمان و سقف ازبست به کار می رفته است. گروه آمفیبول شامل انواع سخت تر و تیزتری مانند آموسیت و کروسیدولیت است که خطر بیشتری برای سلامتی دارند. استفاده گسترده آزبست در ساختمان باعث شد بسیاری از مصالح قدیمی حاوی این الیاف باشند؛ اما امروزه با آگاهی از خطرات آن، حذف و جایگزینی این مواد اهمیت یافته است. یکی از اشتباهات رایج، تصور شباهت آزبست به عایق های نوین بوده و همین موضوع بحث تفاوت پشم شیشه و آزبست را برجسته می کند، زیرا این دو نه تنها از نظر ساختار بلکه از نظر میزان خطر کاملاً با یکدیگر متفاوت اند. شناخت انواع آزبست کمک می کند تصمیم گیری دقیق تری درباره مدیریت و ایمنی ساختمان ها صورت گیرد.
جدول انواع آزبست و ویژگی های آن
| نوع آزبست | گروه معدنی | کاربردهای رایج گذشته | میزان خطر | توضیحات |
|---|---|---|---|---|
| کریزوتیل (Chrysotile) | سرپانتین | سقف ازبست، لوله آزبست سیمان، عایق ها | بالا | رایج ترین نوع مورد استفاده در ساختمان ها |
| آموسیت (Amosite) | آمفیبول | عایق حرارتی، کاشیها | بسیار بالا | الیاف سوزنی و تیز با پایداری زیاد |
| کروسیدولیت (Crocidolite) | آمفیبول | عایق بخار، عایق لولهها | بسیار بالا | خطرناک ترین نوع آزبست |
| آنتوفیلیت | آمفیبول | استفاده محدود | بالا | معمولاً به صورت ناخالصی در مواد دیگر یافت می شود |
| ترمولیت | آمفیبول | بسیار محدود | بالا | گاهی در مصالح قدیمی به صورت تصادفی وجود دارد |
| اکتینولیت | آمفیبول | بسیار محدود | بالا | مشابه ترمولیت، بیشتر ناخالصی محسوب می شود |
سرطان زا بودن ترکیبات آزبست بر هیچکس پوشیده نیست. بر اساس مشاهدات و گزارش های مستند علمی، افرادی که به طور مداوم با آزبست و ترکیبات حاوی این الیاف در تماس هستند، دچار عوارض آزبست و بیماری هایی مانند سرطان می شوند. آزبست پس از سرب و جیوه، خطرناک ترین ماده برای محیط زیست و سلامت انسان محسوب می شود. میزان خطر این ماده با تغییر روش های کاربردی آن در تولیدات کاهش پیدا نمی کند! بلکه تنها راه حل برای مقابله با آثار سوء آن حذف کامل از کلیه صنایع است.
الیاف آزبست به دلیل ساختار بسیار ریز، سوزنی شکل و ماندگاری بالا در بافت ریه، توانایی پاک سازی ندارند و سال ها در بدن باقی می مانند. این الیاف با ایجاد التهاب مزمن، آسیب DNA و اختلال در تقسیم سلولی زمینه را برای بروز تومورهای بدخیم فراهم می کنند. همین پایداری زیستی، همراه با قابلیت انتشار در هوا، آزبست را به یکی از خطرناک ترین آلاینده های شیمیایی برای انسان تبدیل کرده است.
لوله آزبست نوعی لوله تقویت شده با الیاف معدنی است که در گذشته برای انتقال آب، فاضلاب و مصارف ساختمانی به کار می رفت. برای درک بهتر عملکرد این محصول، باید دانست ازبست چیست؛ آزبست الیافی معدنی و بسیار مقاوم است که به سیمان اضافه می شود تا محصول نهایی استحکام بیشتری پیدا کند. نتیجه این ترکیب، تولید لوله آزبست سیمانی بود که به دلیل وزن مناسب، مقاومت بالا و قیمت اقتصادی در بسیاری از پروژه ها مورد استقبال قرار گرفت. استفاده گسترده از لوله ازبست به ویژه در شبکه های آب رسانی قدیمی نشان می دهد که این محصول زمانی به عنوان یک انتخاب مهندسی جذاب شناخته می شد؛ اما با افزایش آگاهی درباره خطرات تنفسی آزبست و رها شدن الیاف آن در صورت شکستگی، بسیاری از کشورها تولید و نصب این لوله ها را متوقف کردند. حتی در حوزه ساخت و ساز جدید که تنوع مصالح بیشتر شده، مقایسه هایی مانند بررسی قیمت ورق گالوانیزه یا دیگر مصالح جایگزین انجام می شود تا انتخاب ایمن تر و پایدارتر صورت گیرد.
برای پاسخ به این پرسش باید ابتدا دانست آزبست چیست و چرا این ماده تا دهه ها در صنایع مختلف مورد توجه بوده است. آزبست به دلیل مقاومت استثنایی در برابر حرارت، کشش بالا و پایداری شیمیایی، به عنوان یک تقویت کننده طبیعی در بسیاری از محصولات صنعتی استفاده می شد. یکی از حوزه های مهم کاربرد آن، تولید مصالح ساختمانی بود؛ از جمله لوله های سیمان آزبستی که به دلیل استحکام و قیمت مناسب، رواج فراوان داشتند. اگر چه امروزه به دلیل خطرات بهداشتی استفاده از آزبست محدود شده است، اما شناخت گستره کاربردهای آن نشان می دهد چرا این ماده زمانی پرکاربردترین الیاف معدنی جهان به شمار می آمد.
کاربردهای اصلی آزبست:
در صنایع نساجی اغلب کریزوتیل و کروسیدولیت مورد استفاده قرار می گیرد و در ساخت طناب های آزبستی و فیتیله های آزبستی و پارچه های ضد حریق به کار می رود. فیتیلههای آزبستی معمولا قطر 6 میلی متر دارد و برای درزگیری استفاده می شود و از الیاف به هم تابیده شده، ساخته شده است. طنابهای آزبستی نسبت به فیتیله های آزبستی قطر بیشتری دارند و با پیچیدن چندین رشته فیتیله آزبستی به هم ساخته می شوند. پارچه های آزبستی نیز در تهیه لباس های نسوز و پرده های ضد حریق تئاتر و سینما و پتوهای مخصوص مهار آتش به کار می روند.
این محصول برای ساختن نوعی نمد نیز به کار می رود که کاربرد اصلی این نمدها به دلیل خاصیت ضد رطوبتی آن ها است. 80 تا 90 درصد نمدهای آزبستی را الیاف کوتاه کریزوتیل تشکیل می دهند. فرآیند تولید منسوجات آزبستی نساجی، مانند منسوجات پنبه ای است. با این تفاوت که برای تهیه آن ابتدا الیاف آزبست مانند فرآیند پشم ابتدا به وسیله ماشین های ویژه ای پرداخت و آماده می شوند به طوری که این ماشین ها الیاف آزبست را با برس هایی در جهات مختلف شانه می زنند. منسوجات آزبستی معمولا به صورت مخلوط با پنبه تهیه می شوند، چون الیاف آزبست نسبت به پنبه، دارای خاصیت ریسندگی کمتری است.
به راستی با این همه مضرات، دلیل استفاده از آزبست چیست؟ دلیل اصلی رواج گسترده آزبست در گذشته، مجموعه ای از ویژگی های فنی و اقتصادی بود که آن را به مادۀ مطلوب صنایع تبدیل میکرد. ازبست مقاومت بسیار بالایی در برابر حرارت، فشار، اصطکاک و مواد شیمیایی دارد و در عین حال وزن کم و انعطاف پذیری مناسبی ارائه می دهد. همین خصوصیات باعث شد این الیاف معدنی به عنوان گزینه ای ارزان و کارآمد برای تقویت سیمان، عایق کاری تجهیزات صنعتی و تولید قطعاتی مانند لنت ترمز و واشرها مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این، دوام طولانی و قابلیت اختلاط آسان با مواد ساختمانی، هزینه تعمیر و نگهداری را کاهش می داد و به ویژه در پروژه های عمرانی قدیمی، کاربرد آن را افزایش می داد. کاربردهای متنوع و عملکرد قابل اعتماد، آزبست را برای دهه ها به ماده ای استراتژیک در صنایع تبدیل کرد، تا زمانی که اثرات مخرب آن بر سلامت آشکار شد و بسیاری از کشورها تصمیم به حذف تدریجی این ماده گرفتند.
صنایع ساختمان سازی بزرگ ترین صنایع مصرف کننده آزبست در جهان را شامل می شوند. به طوری که در مجموع 65 تا 80 درصد آزبست تولیدی جهان در صنایع آزبست سیمانی به کار می رود. این حوزه شامل ورق های تخت تا صفحه ای است که جهت پوشش سقف یا به عنوان سقف کاذب، آجرهای آزبست سیمان، لوله های انتقال مایع با فشار بالا و ورق های کف پوش ساختمان و ناودان به کار می رود. علت عمده مصرف آزبست در صنایع سیمانی به شرح زیر است:
مهم ترین ویژگی محصولات آزبست سیمانی، خواص مکانیکی آن ها است که مقاومت بالایی در برابر خردشدگی، خمش و ضربه ایجاد می کند. شدت و کیفیت این مقاومت مستقیماً به طول و ساختار الیاف آزبست وابسته است. هر چه طول الیاف آزبست به کار رفته بیشتر باشد مقاومت محصول بالاتر خواهد رفت و در نتیجه محصول دارای کیفیت بهتری خواهد بود. میزان الیاف آزبستی که در این صنایع به کار می رود 10 تا 16 درصد است و عمده ترین الیاف آزبستی که در این صنایع مورد استفاده قرار می گیرد کریزوتیل، آموسیت و کروسیدولیت هستند. کریزوتیل 92 درصد و آموسیت و کروسیدولیت 8 درصد مصرف در این صنایع را تشکیل می دهند.
در جدول زیر خواص مکانیکی کروسیدولیت و کریزوتیل و آموسیت در صنایع آزبست سیمان نشان داده شده است:
| ردیف | مشخصه | کریزوتیل | کروسیدولیت | آموزیت |
|---|---|---|---|---|
| 1 | پلاستیسیته | عالی | خوب | ضعیف |
| 2 | زبری | نرم | نیمه نرم | زبر |
| 3 | فیلتراسیون | ضعیف | خوب | عالی |
| 4 | قدرتبخش | ضعیف | خوب | عالی |
| 5 | الیاف بزرگتر از 100 میلیمتر | کم | کم تا زیاد | زیاد |
| 6 | قابلیت حلاجی بدون کاهش طول | خوب | خوب | متوسط |
| 7 | حجم ظاهری | ضعیف | خوب | عالی |
| 8 | انعطافپذیری | عالی | خوب | ضعیف |
| 9 | مقاومت خورده شدن | خوب | خوب | ضعیف |
| 10 | مقاومت ضربه | خوب | خوب | ضعیف |
| 11 | مقاومت | متوسط تا عالی | عالی | متوسط |
لوله آزبست سیمانی در گذشته به طور گسترده برای مصارف لوله کشی آب، انتقال فاضلاب، زهکشی، کانال های زیرزمینی و گاهی مسیرهای کم فشار صنعتی به کار می رفت. این لوله ها تا حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ درجه سلسیوس در برابر حرارت مقاوم اند، هدایت حرارتی و الکتریکی بسیار پایینی دارند و به علت ساختار سیمانی تقویت شده با الیاف آزبست، در برابر یخ زدگی، نفوذ آب و تغییرات دمایی عملکرد مناسبی نشان می دهند.
این ویژگی ها باعث میشد لوله آزبست در انتقال فاضلاب با مقادیر متفاوت مواد شیمیایی و pH های معمول صنعتی مورد استفاده قرار گیرد، هر چند برای محیط های بسیار اسیدی مناسب نیست. در ساخت لوله های سیمان آزبستی، الیاف آزبست برای افزایش مقاومت مکانیکی، تحمل فشار، کشش و همچنین بهبود پایداری حرارتی و نسوزندگی به سیمان اضافه می شود. به دلیل شناخت خطرات بهداشتی آزبست، استفاده از این لوله ها در بسیاری از کشورها متوقف شده و در پروژه های جدید جایگزین های ایمن تر به کار می رود.
ورق های سیمان آزبستی یکی از قدیمی ترین محصولات مبتنی بر آزبست هستند که به طور گسترده در بخش های مختلف ساختمان سازی به کار می رفتند. این ورق ها به دلیل وزن مناسب، مقاومت بالا و قابلیت نصب آسان، برای پوشش بام، دیواره های جانبی و حتی بخش هایی از نمای بیرونی ساختمان انتخاب می شدند. نمونه های پهن این ورق ها در پوشش داخلی و خارجی دیوارها، سقف ها، پانل ها و همچنین به عنوان عایق برای دیگ های بخار و کوره ها استفاده می شدند. در میان انواع مختلف، ورق های موج دار که رایج ترین شکل تولیدی محصولات ازبست سیمان هستند در پنج دهه گذشته بیشترین کاربرد را در پوشش سقف ها و زوایای ساختمان داشته اند. ترکیب سیمان با الیاف آزبست، این ورق ها را در برابر رطوبت، حرارت و ضربه مقاوم میکرد، هر چند همین الیاف خطرناک بعدها موجب کاهش و توقف استفاده از این محصولات در بسیاری از کشورها شد.
در بسیاری از کف پوش های وینیل قدیمی، الیاف آزبست به عنوان تقویت کننده به ترکیب مواد اضافه می شد تا محصول نهایی استحکام، دوام و مقاومت سایشی بیشتری داشته باشد. این نوع کف پوش ها به دلیل پایداری بالا و نگهداری آسان، در ساختمان های تجاری، فروشگاه ها و سالن های نمایشگاهی کاربرد گسترده ای پیدا کردند. نوع دیگری از کف پوش های آزبستی با دانه های زبر و درشت تولید می شد که به ویژه برای محیط های صنعتی مانند کارخانه ها و ستون های سازه ای مناسب بود. استفاده از ازبست در این محصولات باعث افزایش مقاومت در برابر فشار و ضربه می شد، اما در صورت تخریب یا ساییدگی، انتشار الیاف خطرناک می توانست خطرزا باشد. به همین دلیل، بسیاری از کشورها تولید و نصب این کف پوش ها را متوقف کرده و روش های ایمن سازی یا جایگزین های بی خطر را توصیه کرده اند.
در درزگیرهای آزبستی از الیاف کریزوتیل استفاده می شود که پس از ترکیب با مواد پلاستیکی مقاوم به حرارت، تحت فشار بخار فشرده شده و به صورت ورقه هایی یکنواخت و پایدار شکل می گیرند. این نوع درزگیرها در اتصالات مختلف قرار گرفته و مانع نشت سیالات در سیستمهای تحت فشار می شوند. در مقابل، نوع غیر فشرده این محصولات توزیع یکنواخت تری از الیاف آزبست در ساختار خود دارند و به همین دلیل برای سطوح ناهموار گزینه مناسب تری محسوب می شوند. این درزگیرها معمولاً با صمغ های مصنوعی قابل ارتجاع و مقاوم در برابر حرارت و روغن تقویت می شوند تا استحکام بیشتری در برابر شرایط سخت عملیاتی به دست آورند. درزگیرهای آزبستی فشرده و غیر فشرده در گستره وسیعی از تجهیزات همچون اتصالات لوله ها، سوپاپ ها، دریچه ها، دیگ های بخار، صنایع نفت و شیمیایی و همچنین در نصب موتورهای احتراق، آون ها، اتوکلاوها و مخازن کاربرد دارند.
ورق ها و تخته های آزبستی از گذشته در صنایع نفت و گاز برای محافظت لوله های فلزی در برابر ساییدگی و حرارت مورد استفاده قرار می گرفتند. این محصولات همچنین در صنایع الکتریکی به عنوان عایق و برای پوشش هادی ها و قطعات حساس به کار می رفتند. تخته های آزبستی از ترکیب الیاف آزبست با سیمان پرتلند و تحت فشار هیدرولیکی ساخته می شوند و معمولاً به صورت ورق های خاکستری رنگ (گاهی با رنگ های متنوع) در بازار عرضه می گردند. این تخته ها با ضخامت های حدود ۵، ۶ و ۲۰ میلی متر تولید شده و بسته به نوع و فرمول ساخت، توان تحمل دمایی تا حدود ۵۴۰ درجه سانتی گراد دارند.
در کنار این محصولات، مقوای آزبستی نیز تولید می شود که از الیاف آزبست به همراه چسب های آلی و پرکننده هایی مانند دیاتومیت ساخته شده و در انواع نرم و سخت عرضه می شود. این مقواها برای عایق کاری در محیط های دمای بالا، معمولاً در بازه ۴۳۰ تا ۵۴۰ درجه سلسیوس، کاربرد گسترده ای دارند.
آزبست به دلیل استحکام بالا، پایداری حرارتی و مقاومت شیمیایی، در گذشته به عنوان یک عامل تقویت کننده در تولید انواع پلاستیک های مهندسی به کار می رفت. در این کاربرد معمولاً از الیاف طویل کریزوتیل استفاده می شد که پس از فرآوری، به دلیل ضریب انبساط حرارتی پایین و سخت شدگی مناسب، توانایی افزایش دوام و مقاومت پلاستیک را داشت. این نوع آزبست نسبت به انواع معمولی گران تر بود، زیرا تهیه الیاف طویل و فرآوری دقیق آن هزینه بر است. پلاستیک های تقویت شده با آزبست در قطعات صنعتی، عایق های الکتریکی و بخش هایی از تجهیزات حرارتی به کار می رفتند. با وجود این مزایا، خطرات زیستی الیاف آزبست موجب توقف تدریجی استفاده از آن در این صنعت شده است.
به کارگیری آزبست در تولید لنت ترمز و صفحه کلاچ سال ها یک روش رایج صنعتی بود، زیرا الیاف کریزوتیل (متداول ترین نوع آزبست) به دلیل ویژگی های اصطکاکی مناسب، نسبت به انواع آمفیبول عملکرد بهتری در ایجاد توقف و مقاومت در برابر حرارت داشتند. آزبست در لنت ترمز چیست؟ در واقع مجموعه ای از الیاف معدنی است که با افزایش استحکام، سختی و پایداری حرارتی، مانع خط افتادگی و کاهش کارایی لنت می شود. با ساییده شدن لنت، غبار منتشر می شود و تحت حرارت ناشی از اصطکاک، بخشی از آزبست به فورستریت تبدیل می گردد. ساختار لنت ها می تواند از پارچه های بافته شده، اشباع شده یا مجموعه ای از الیاف متراکم شده باشد که با چسب های مقاوم اعم از سیلیکاتی، پلاستیکی یا کائوچویی به هم متصل شده اند. ضریب اصطکاک پارچه آزبستی در برابر فولاد حدود 0.27 تا 0.38 است که با افزودن چسب افزایش می یابد و در حضور سیم پیچ کاهش پیدا می کند. فرآیند تولید لنت نیز شامل تابیدن الیاف آزبست با رشته های سیمی نازک، بافت پارچه، اشباع با کائوچو و سپس فشرده سازی و حرارت دهی نهایی است.
مصرف آزبست در ایران از دهه ۱۳۴۰ خورشیدی و با توسعه صنایعی مانند سیمان آزبستی، لنت ترمز، صفحه کلاچ و عایق کاری صنعتی آغاز شد و در دهه های ۱۳۵۰ و ۱۳۶۰ به اوج خود رسید. واردات گسترده کریزوتیل تا سال ها ادامه داشت و ایران را به یکی از مصرف کنندگان اصلی منطقه تبدیل کرد. از اوایل دهه ۱۳۸۰ روند محدودسازی آغاز شد و در نهایت استفاده از آزبست در صنعت خودرو در سال ۱۳۸۶ به طور رسمی ممنوع شد. با وجود کاهش چشمگیر مصرف، آثار استفاده گذشته همچنان در زیرساخت ها، ساختمان های قدیمی و برخی تولیدات غیر استاندارد دیده می شود که مدیریت ایمن، آن ها را به چالشی جدی تبدیل کرده است. در نتیجه، نظارت دقیق تر، کنترل واردات و جایگزینی مصالح ایمن همچنان از ضرورت های حوزه سلامت و محیط زیست در کشور است.
ازبست در گذشته به طور گسترده در انواع مصالح ساختمانی و محصولات صنعتی استفاده می شد و به همین دلیل هنوز در بسیاری از سازه ها و تجهیزات قدیمی قابل مشاهده است. ورق های سیمان آزبستی، سقف های قدیمی، لوله های فاضلاب و آب رسانی، عایق های حرارتی و الکتریکی، چسب ها و کف پوش های وینیل از مهم ترین منابع شناخته شده حاوی آزبست هستند. علاوه بر این، در صنایع خودرو نیز لنت ترمز و صفحه کلاچ قدیمی اغلب حاوی الیاف آزبست بوده اند. برخی تجهیزات صنعتی مانند دیگ بخار، کوره ها، واشرها و درزگیرها نیز از این ماده برای افزایش مقاومت حرارتی و مکانیکی استفاده می کردند. به دلیل خطرات اثبات شده، شناسایی و مدیریت ایمن این مواد در ساختمان ها اهمیت زیادی دارد.
آزبست ماده ای معدنی با کاربردهای گسترده در گذشته بود که به دلیل خواص حرارتی و مکانیکی، در صنایع ساختمان، خودرو و عایق کاری به وفور استفاده می شد. با این حال، اثبات خطرات جدی آن برای سلامت انسان موجب شد بسیاری از کشورها مصرف آن را ممنوع کرده و به تدریج مواد ایمن تر را جایگزین کنند. مدیریت سازه ها و محصولاتی که هنوز حاوی آزبست هستند، مهم ترین چالش امروز است و نیازمند نظارت، شناسایی دقیق و اقدامات ایمن سازی مستمر خواهد بود.
سوالات متداول
آزبست مجموعه ای از الیاف معدنی طبیعی است که مقاومت بالا در برابر حرارت و مواد شیمیایی دارد. در گذشته در لوله ها، سقف های کاذب، عایق ها، لنت ترمز، ورق های سیمانی و برخی لوازم خانگی استفاده می شد.
الیاف ریز آزبست با تنفس وارد ریه شده و بیماری هایی مانند آسبستوز، سرطان ریه و مزوتلیوما ایجاد می کند. این بیماری ها معمولاً پس از سال ها تماس ظاهر می شوند.
آزبست به طور طبیعی در پوسته زمین و در اثر دگرگونی سنگ های سرپانتین و آمفیبول تشکیل می شود. این فرآیند باعث ایجاد الیاف بسیار نازک و مقاوم می شود.
خیر. پشم شیشه الیاف مصنوعی بر پایه شیشه ذوب شده است اما آزبست الیاف معدنی طبیعی و بسیار خطرناک است. ظاهرشان ممکن است شبیه باشد اما ماهیت و خطراتشان متفاوت است.
در گذشته برای عایق حرارتی، صوتی و الکتریکی، تقویت سیمان، تولید لنت ترمز، واشر و پوشش ضد حریق استفاده می شد. امروز تقریباً در بسیاری از کشورها ممنوع شده است.
تشخیص قطعی فقط با آزمایش نمونه در آزمایشگاه ممکن است. نشانه های ظاهری کافی نیست، مخصوصاً در ساختمان های قبل از دهه ۸۰–۷۰ خورشیدی.
در بسیاری از شهرها لوله های قدیمی سیمان آزبستی هنوز در برخی شبکه های آبرسانی وجود دارند، اما استفاده جدید از آن ها ممنوع یا بسیار محدود شده است.
محیط را ترک کنید، لباس های آلوده را جدا کنید و دوش بگیرید. سپس برای ارزیابی وضعیت، در صورت تماس طولانی یا سنگین، با پزشک یا مراکز تخصصی مشورت کنید.
در صنایع سیمان آزبست، کشتی سازی، خودرو، نساجی صنعتی، عایق کاری و پتروشیمی رایج بوده است. در ساختمان ها نیز در ورق های ایرانیت قدیمی، لوله های سیمانی، عایق بندی و چسب ها یافت می شد.
تولید رسمی آزبست در ایران محدود و ممنوع شده، اما برخی ورق های قدیمی هنوز در بازار دست دوم یا انبارها دیده می شوند. ورق های جدید معمولاً بدون آزبست تولید می شوند.
در ایران و بسیاری کشورها استفاده از آزبست در لنت ترمز ممنوع شده است. برندهای معتبر امروزی از مواد غیر آزبستی استفاده می کنند.
ایمن ترین روش، برچیدن تخصصی توسط تیم های مجاز و استفاده از مصالح جایگزین مانند فایبرسمنت بدون آزبست، پشم سنگ و عایق های نوین است. دفن و امحا باید طبق استاندارد انجام شود.
در ساختمان های قدیمی ممکن است در لوله ها، سقف های کاذب، عایق ها، چسب کاشی، رنگ های قدیمی و ورق های سیمانی وجود داشته باشد. همچنین در برخی قطعات صنعتی و لنت های قدیمی خودرو دیده می شود.
با ۷ سال تجربه در تولید محتوای دیجیتال و مدیریت شبکههای اجتماعی، در نگارش مقالات سئو و محتوای تخصصی حوزه آهن و فولاد مهارت دارم. هدف من ارائه اخبار به روز و تحلیلهای دقیق بوده تا مخاطبان را با تغییر و تحولات این صنعت آگاه سازم.