دسترسی سریع به محتوای این مطلب
در هر پروژه ساختمانی، ضوابط طراحی باکس راه پله اهمیت ویژه ای دارد، زیرا علاوه بر نقش اصلی در تأمین ارتباط بین طبقات، بر ایمنی، زیبایی و حتی قیمت نهایی ملک تأثیر مستقیم می گذارد. در فرآیند طراحی راه پله ساختمان مسکونی باید به عواملی مانند تناسب ابعاد پله ساختمان، جانمایی مناسب، تهویه، نورگیری و جزئیاتی مثل پاگرد راه پله توجه ویژه داشت. رعایت این موارد نه تنها باعث افزایش کاربری و راحتی ساکنان می شود، بلکه در زمان فروش یا اجاره نیز ارزش ملک را بالاتر می برد. حتی هزینه های ساخت، مانند قیمت میلگرد برای آرماتوربندی یا مصالح سنگی و بتنی، به طور مستقیم تحت تأثیر طراحی درست باکس قرار دارد. به همین دلیل، درک اصول و استانداردهای مربوط به این بخش می تواند مسیر اجرای پروژه را بسیار هوشمندانه تر و اقتصادی تر کند.
برای ساختمان هایی که فاقد آسانسور بوده و افراد در طبقات بالا مجبور به رفت و آمد از طریق راه پله هستند، کیفیت ساخت راه پله از اهمیت بالایی برخوردار است. کیفیت راه پله نیز به صورت مستقیم به عواملی از جمله کیفیت مصالح ساختمانی اعم از تیرآهن و میلگرد مصرفی برای ساخت آن بستگی دارد از این رو ممکن است به دلیل بالا بودن قیمت تیرآهن، میلگرد و سایر مصالح ساختمانی، برخی از طراحان نسبت به کیفیت راه پله در سازه ها بی تفاوت باشند. بنابراین اگر قصد دارید از روی ناچاری یا به اختیار یک واحد مسکونی بدون آسانسور، در طبقات بالا، خریداری یا اجاره کنید و یا در حال حاضر، در چنین فضایی سکونت دارید، این مطلب به شما کمک می کند تا درباره نقش و استاندارد راه پله در ساختمان ها، بیشتر بدانید و نکاتی که تا کنون در زمینه راه پله ها کمتر به آن توجه کرده اید، مدنظر قرار دهید. بنابراین برای آگاهی دقیق تر از نقش و استانداردهای راه پله در ساختمان، توصیه می شود به پادکست تهیه شده در این زمینه گوش دهید.
در فرآیند ضوابط طراحی راه پله، شناخت اجزای مختلف آن اهمیت زیادی دارد. راه پله تنها یک مسیر ارتباطی ساده نیست، بلکه به عنوان بخشی از هویت معماری و ایمنی ساختمان مطرح می شود. انتخاب درست اجزا و نحوه اجرای آن ها علاوه بر راحتی استفاده، روی قیمت تمام شده ساختمان اسکلت بتنی نیز تأثیر مستقیم دارد. هنگام محاسبه راه پله یا طراحی نقشه، به ویژه در پروژه هایی مثل نقشه راه پله ساختمان دو طبقه، در نظر گرفتن اجزای اصلی و فرعی الزامی است تا هم استانداردهای فنی رعایت شود و هم زیبایی و کارایی به‌طور همزمان حاصل گردد.
اجزای اصلی راه پله
اجزای فرعی راه پله
در هر پروژه، رعایت ضوابط طراحی راه پله مسکونی یکی از مهم ترین مراحل اجرایی است، زیرا هم ایمنی ساکنان را تضمین می کند و هم در کارایی فضا مؤثر است. هنگام تهیه نقشه راه پله ساختمان سه طبقه باید به مواردی مانند ابعاد باکس پله، نورگیری مناسب، تهویه و ارتباط صحیح با سایر فضاهای ساختمان توجه ویژه داشت. همچنین، انتخاب مصالح مناسب همچون سنگ، بتن یا فلز، در کنار سیستم های سازه ای مانند قالب بتن سقف، نقش زیادی در افزایش استحکام و کاهش هزینه های ساخت دارد. این هماهنگی میان طراحی معماری و محاسبات سازه‌ای باعث افزایش عمر مفید ساختمان و ایجاد محیطی استاندارد برای تردد می شود.
از سوی دیگر، در فرآیند محاسبه پله ساختمان باید تمام جزئیات مرتبط با اندازه استاندارد پله، شیب، ارتفاع و عرض پاگردها در نظر گرفته شود. رعایت دقیق ضوابط ابعاد راه پله موجب می شود حرکت افراد، چه در زمان عادی و چه در شرایط اضطراری، بدون مشکل انجام گیرد. به طور معمول، عرض مناسب پله ها برای استفاده راحت چند نفر همزمان و ارتفاع متناسب آن برای جلوگیری از خستگی اهمیت دارد. در نتیجه، توجه به ابعاد و تناسبات استاندارد، علاوه بر افزایش امنیت، بر زیبایی و ارزش نهایی پروژه نیز اثر مستقیم دارد.
در فرآیند طراحی راه پله ساختمان مسکونی، انتخاب نوع پله بر اساس فضا، کاربری و زیبایی اهمیت فراوانی دارد. رعایت ضوابط طراحی باکس راه پله و توجه به استاندارد کف پله، ضمن افزایش ایمنی، موجب صرفه جویی در هزینه ها و راحتی استفاده خواهد شد. همچنین با استفاده از فرمول محاسبه پله و آشنایی با نحوه محاسبه تعداد پله در ساختمان، می توان بهترین گزینه را برای پروژه های مسکونی و اداری انتخاب کرد.
به طور کلی پله های مورد استفاده برای ساختمان‌ها به دو دسته کلی تقسیم بندی می شوند:
همچنین پله های مورد استفاده در ساختمان از لحاظ شکل ظاهری به دو دسته کلی تقسیم بندی می شوند:
پله های مستقیم
طراحی پله‌های مستقیم، بدون پیچش بوده و طول آن در مقایسه با سایر پله ها بیشتر است. از این رو، این پله ها در مکان هایی که مشکلی از نظر فضا ندارند، احداث می شوند. پله های مستقیم، مستطیل شکل و عرض کف آنها غالبا 30 سانتی متر است. در این نوع پله ها تمام کف پله ها به شکل مستطیل بوده و به عبارت بهتر اندازه کف پله در سراسر طول آن ها برابر و یکسان است.
به طور کلی پله های مستقیم عبارتند از:
این نوع از پله ها دارای طول زیادی بوده و معمولا در فضاهای طولانی مورد استفاده قرار می گیرند و به دلیل جلوگیری از خستگی افراد در هنگام عبور از آنها، از پاگرد در مسیر استفاده می شود. در صورتی که در ساختمان محدودیت طولی وجود نداشته باشد می توان این گونه پله را اجرا کرد. در شکل زیر پلان یک طرفه بدون پاگرد وسط را ملاحظه می کنید. در صورتی که ارتفاع طبقه بیش از 2.75 متر باشد باید یک پاگرد در وسط در نظر گرفت.
این نوع پله را می توان یکی از معمول ترین انواع راه پله به شمار آورد که در اکثر ساختمان ها مشاهده می شود. در این نوع راه پله بعد از یک ردیف پله، پاگردی برای استراحت افراد قرار داده شده و سپس ردیف بعدی شروع می شود. این پله به خاطر دو قسمتی بودن طول زیادی را اشغال نمی کند و پاگرد وسط باعث استراحت شخص استفاده کننده می شود.
شامل دو ردیف پله به عرض کم و یک ردیف پله با عرض بیشتر است و در مکان هایی که تردد در آن ها زیاد است، به کار می رود مانند دانشگاه ها و ادارات. در شکل زیر پلان پله دو طرفه با سه بازو و پاگرد وسط را ملاحظه می کنید.
این پله ها در ساختمان هایی که ارتفاع بین طبقات بلند و فضای پله کم است، استفاده می شود. از فضای بین آن ها می توان برای طراحی آسانسور استفاده کرد. از فضای بین این نوع پله در ساختمان های معمولی مسکونی، جهت سکوی گل و در ساختمان های مرتفع یا اداری جهت محل آسانسور در نظر گرفته می شود.
5 . پله چهار طرفه
تفاوت این نوع پله ها با نوع سه طرفه، در یک بازوی اضافه در آن ها است. در سایر موارد دو پله ذکر شده دارای ضوابطی یکسان هستند. همچنین این پله زیباتر و راحت تر از پله های سه طرفه است.
پله مارپیچ
پله های مارپیچ دسته دوم راه پله در ساختمان سازی بوده که در آن با توجه به فضای موجود، زاویه پیچ تعیین می شود. در ادامه به بررسی انواع پله های مارپیچ خواهیم پرداخت.
2 – پله با پیچ قائم: این دسته از پله های مارپیچ برای استفاده مفیدتر از فضاهای کوچک طراحی می شوند و در آن ها از پاگرد استفاده شده است. در فضای پاگرد، گاهی دو تا سه پله تعبیه می شود و پیچ آن ها، به صورت قائم است.
3 – پله با پیچ تزئینی: این نوع پله ها اکثرا در ساختمان های مجلل دیده می شود که دلیل آن زیبایی و طراحی بسیار زیبای آن ها است. از آنجا که عرض این پله ها زیاد است، به فضای بزرگ نیاز دارند.
علاوه بر این، امروزه برای طراحی و دیزاین منازل به ویژه خانه های دوبلکس از راه پله های مدرن و چشم نواز استفاده می شود. راه پله های چوبی، راه پله های شیشه ای و راه پله های سنگی از جمله پلکان‌هایی هستند که می توان در فضای داخلی منزل از آن ها استفاده کرد.
در فرآیند طراحی راه پله ساختمان مسکونی، شناخت علائم ترسیمی در نقشه اهمیت زیادی دارد، زیرا بر اجرای دقیق و رعایت ضوابط طراحی راه پله تأثیر مستقیم می گذارد. هنگام بررسی پلان پله باید به جزئیاتی مانند تعداد، کف و ارتفاع استاندارد پله توجه کرد تا هم از نظر ایمنی و هم از نظر کاربری دچار مشکل نشود. علاوه بر این، آشنایی با ابعاد راه پله دو طرفه و سایر گونه ها کمک می کند تا بهترین جانمایی برای ساختمان انتخاب شود. در نقشه راه پله، ابعاد راه پله در پلان، برش و نما ترسیم می شود و هر کدام اطلاعات دقیقی برای مهندسان و مجریان فراهم می کنند. به همین دلیل، درک این علائم یک گام اساسی در طراحی و اجرای پله های استاندارد به شمار می آید.
تعداد پله
تعداد پله ها به میزان اختلاف ارتفاع بین دو سطح وابسته است. یعنی هر چه ارتفاع طبقه بیشتر باشد، تعداد پله ها بیشتر و هر چه ارتفاع طبقه کمتر باشد، تعداد پله ها کمتر خواهد بود. به طور کلی در یک ارتفاع معین، هر چه تعداد پله بیشتری استفاده گردد، ارتفاع استاندارد پله کمتر می شود. تعداد پله ها در ساختمان های مسکونی بین 20-16 عدد هستند.
نکته: با شمردن تعداد خطوط ترسیم شده در پلان پله، تعداد پله ها مشخص می گردد. تعداد پله ها همیشه یک عدد صحیح است ولی ارتفاع پله می تواند به صورت عدد اعشاری باشد.
کف پله
به سطحی که پا بر روی آن قرار می گیرد کف پله گفته می شود. تعداد کف پله ها به تعداد آن ها بستگی دارد. تعداد کف پله ها همیشه یک عدد کمتر از تعداد پله ها ترسیم گردیده زیرا کف آخرین پله با کف سطحی که پله به آن تمام می شود یکی است. اندازه کف پله می تواند از 22 تا 40 سانتی متر در نظر گرفته شود.
ارتفاع پله
به فاصله عمودی کف پله های دو پله متوالی، ارتفاع پله گفته می شود. ارتفاع پله استاندارد در ساختمان های مختلف با توجه به نوع کاربری آن متفاوت است و اندازه آن از 12 تا 20 سانتی متر تغییر می کند. این مقدار باید بر اساس ضوابط طراحی رعایت شود، چرا که حداکثر ارتفاع پله در ساختمان های مسکونی نباید از 17 تا 18 سانتی متر بیشتر باشد تا حرکت کاربران، به ویژه کودکان و سالمندان، ایمن و راحت صورت گیرد.
شیب یا زاویه پله
شیب پله به نسبت ارتفاع و کف بستگی دارد. یعنی هر چه ارتفاع پله کمتر و کف پله آن بیشتر باشد شیب پله کمتر و بالعکس، هر چه ارتفاع پله بیشتر و کف پله آن کمتر باشد، شیب پله بیشتر خواهد شد. شیب پله مناسب در ساختمان های مسکونی تقریبا 30 درجه است.
طول پله
طول افقی یک ردیف پله، طول پله نام دارد یا به عبارت دیگر جمع کف پله‌های حساب شده با در نظر گرفتن یک کف پله کم تر. طول پله از مهم ترین معیارها در طراحی پله است، زیرا رابطه مستقیمی با شیب، راحتی حرکت و ایمنی افراد دارد. در واقع انتخاب صحیح طول، باعث می شود ابعاد راه پله متناسب با کاربری ساختمان در نظر گرفته شود و فضای اشغال شده توسط باکس پله بهینه گردد.
گونه پله
سطح (سطوح) کنار پله، گونه پله نام دارد. گونه پله بخشی از ساختار راه پله است که در دو طرف پله قرار می گیرد و به استحکام و زیبایی آن کمک می کند. طراحی درست گونه باید هماهنگ با ابعاد پله انجام شود تا از نظر سازه ای و بصری استاندارد باشد. رعایت اصول و استاندارد پله در این قسمت، علاوه بر افزایش دوام، ایمنی تردد را نیز تضمین می کند.
عرض پله
فاصله بین گونه های پله، عرض پله نام دارد. اندازه عرض در پله ها با یکدیگر مساوی نبوده و بسته به عملکرد و تعداد استفاده کنندگان از آن، از 60 سانتی متر تا چند متر تغییر می کند. عرض پله در ساختمان های مسکونی 100 تا 150 سانتی متر بوده و این اندازه در پله های زیرزمین و پله هایی که زیاد مورد استفاده قرار نمی گیرد، 90 تا 100 سانتی متر است. در طراحی ساختمان های استاندارد، حداقل عرض راه پله مسکونی ۸۰ سانتی متر در نظر گرفته می شود تا امکان تردد ایمن و راحت فراهم گردد.
اندازه عرض پله به محل و نوع استفاده از آن بستگی دارد. حداقل عرض پله در ساختمان های مسکونی 80 سانتی متر، برای عبور دو نفر 1/10 تا 1/25 متر و برای عبور سه نفر 1/875 متر در نظر گرفته می شود. در هنگام طرح پله باید به نکات زیر توجه شود:
برای دستیابی به سه شرط فوق، از فرمول های تجربی زیر برای محاسبه کف و ارتفاع پله استفاده می شود.
h : ارتفاع تک پله 2h + b = 63 – 65 فرمول اندازه قدم
B : اندازه کف پله h + b = 12 فرمول راحتی
H + b = 48 فرمول احتیاط
با توجه به فرمول های داده شده، مناسب ترین ارتفاع برای ساختمان های مسکونی 17 سانتی‌متر و کف پله 29 سانتی متر خواهد بود.
حجم پله
ضخامت سقف زیر یک ردیف پله، حجم پله نام دارد. حجم پله نسبت به نیروهای وارده به تیرآهن پله در ساختمان های مختلف متفاوت است که این مقدار عبارت است از وزن تیرآهن به علاوه 4 سانتی متر بابت اندودکاری و موارد دیگر.
بازوی پله
مجموعه پله های پشت سر هم بین دو اختلاف سطح، بازوی پله نامیده می شود. یک بازو، حداقل از سه پله متوالی تشکیل می شود.
ضوابط چشم پله
فاصله بین دو بازوی پله را چشم پله می نامند. به غیر از پله های یک طرفه و پله یک چهارم در گردش، در تمامی پله ها چشم وجود داشته و حداقل 20 سانتی متر است. در شکل زیر ضوابط چشم پله در پله دو طرفه و سه طرفه نشان داده شده است.
پاگرد پله
محلی بوده که فرد پس از پیمودن یک بازوی پله، بر آن قدم گذاشته و با حرکت یا چرخش 90 درجه یا 180 درجه‌ای به بازوی دوم می رسد. حداقل عرض پاگرد برابر با عرض استاندارد پله است.
در فرآیند طراحی راه پله ساختمان مسکونی، رعایت اصول فنی و سازه ای یکی از مهم ترین موضوعات به شمار می آید. انتخاب مصالح، رعایت ابعاد استاندارد پله و اجرای صحیح، همگی بخشی از ضوابط طراحی باکس راه پله هستند که ایمنی و دوام سازه را تضمین می کنند. در واقع، توجه به استاندارد پله در هنگام ساخت، علاوه بر راحتی استفاده کنندگان، مانع از بروز مشکلات اجرایی و هزینه های اضافی می شود. همچنین، شناخت انواع راه پله و آشنایی با ویژگی های هر کدام، طراح را در انتخاب بهترین گزینه یاری می کند. بنابراین در هر پروژه، رعایت جزئیات در طراحی راه پله نقش کلیدی در کیفیت و زیبایی نهایی ساختمان دارد. پله ها به اشکال مختلف ساخته شده و اجرا می شوند. پله ها از نظر نوع مصالح به کار رفته به دسته های زیر تقسیم بندی می شوند:
پله ها از نظر اجرا نیز می توانند به صورت های پیش ساخته و درجا ساخته اجرا شوند. از جمله پله های درجا ساخته، پله های سنگی، بتنی و آجری هستند که به توضیح آن ها می‌پردازیم:
پله های سنگی
این گونه پله ها به دو صورت ساخته می شوند. پله های سنگی که به صورت یکپارچه از سنگ تراشیده شده و بر روی یکدیگر نصب می شوند. این نوع پله ها اصولا در ناحیه خارجی ساختمان اجرا می شوند. پله های سنگی که پس از اجرای طاق ضربی یا بتنی، بر روی آن به صورت مجزا نصب می شود. در این نوع پله ها ضخامت سنگ کف پله 5 سانتی متر و سنگ پیشانی پله 3 سانتی متر است.
پله های آجری
از کنار هم گذاشتن آجرها با استفاده از ملات ماسه و سیمان به صورت هره چینی و به صورت نما، پله های آجری ایجاد می شود. آجرهای مورد استفاده از نوع مرغوب بوده و کاملا زنجاب شده و به صورت نما استفاده می شوند. پس از پایان کار بندهای آجر بندکشی می شود.
پله های بتنی
پله های بتنی اکثرا جهت ایجاد پله های تزئینی به شکل های دایره، نیم بیضی، گردون، پیچ و مخصوصا حلزونی ساخته می شود. آرماتورهای مورد استفاده با توجه به نیروهای ایجاد شده طرح و محاسبه گردیده و با توجه به نقشه راه پله اجرایی در محل خود قرار گرفته و بسته می شوند. پس از آرماتوربندی، بتن ریزی آغاز شده و بعد از خشک شدن بتن و ساخته شدن قالب بتن سقف ، پله ها بر روی آن نصب می شوند.
پله های پیش ساخته موزائیکی
پس از اجرای طاق ضربی، پله های پیش ساخته موزائیکی را یکی یکی از پایین به بالا نصب می کنند. اولین پله را طوری قرار می دهند که با خط ترسیم شده روی دیوار کاملا میزان و عمود بر خط مسیر پله باشد. کف پله را کاملا تراز می کنند و برای نگهداری از آن در زیر پله تکه آجر قرار می دهند. در قسمت جلوی پله در دو قسمت ابتدا و انتها گچ می زنند تا از حرکت پله جلوگیری شود. ملات ماسه و سیمان را به آهستگی از پشت به زیر پله ریخته و با استفاده از کمچه به آرامی می کوبند تا زیر پله را کاملا پر کند. پله بعدی را همانند روش گفته شده بر روی پله اول نصب می کنند. در صورتی که پله ها دارای دو راهه باشند نصب آن ها ساده تر و راحت تر خواهد بود.
برای نظارت بر تامین نیازهای ساکنان و بهره برداری از ساختمان های تابع نظام مهندسی و کنترل ساختمان، «مقررات ملی ساختمان» باید مورد توجه قرار گیرند. ساخت پله و راه پله نیازمند رعایت استانداردها، قوانین و ضوابطی است که در بخش‌های مختلف مقررات ملی ساختمان، به ویژه مبحث چهارم، یعنی الزامات عمومی ساختمان به آن اشاره شده است. طبق ماده 32 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب اسفند ماه 1374، رعایت این مقررات، ضروری است. در این زمینه، عرض، ارتفاع، کف، عرض پاگرد، ارتفاع نرده، تعداد پله های بین دو پاگرد، فاصله در ورودی و در آپارتمان تا پله، برخی از نکات مهم در زمینه استانداردهای راه پله هاست. بنابراین طول و عرض راه پله زیر از سوی فعالان حوزه ساخت و ساز، برای راه پله ها باید مد نظر قرار گیرد.
در فرآیند طراحی راه پله ساختمان مسکونی، توجه به ابعاد و تناسبات یکی از مهم ترین بخش های ایمنی و راحتی تردد است. رعایت ضوابط طراحی باکس راه پله ایجاب می کند که هم طول و هم عرض به گونه ای انتخاب شوند که استفاده برای همه گروه های سنی آسان باشد. به طور معمول، عرض پله استاندارد در ساختمان های مسکونی بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتی متر در نظر گرفته می شود تا امکان عبور دو نفر به طور همزمان فراهم گردد. البته در برخی شرایط، حداقل عرض پله می تواند ۸۰ سانتی متر باشد، اما برای دسترسی راحت تر، انتخاب عرض پله استاندارد گزینه ای ایمن تر محسوب می شود. از سوی دیگر، طول پله باید با توجه به تعداد و ارتفاع طراحی شود تا تعادل شیب و راحتی حرکت ایجاد گردد. در مجموع، تناسب درست ابعاد، کیفیت نهایی پروژه را تضمین می کند.
در رعایت ضوابط ساخت راه پله، حداقل عرض راه پله های مسکونی به گونه ای تعریف می شود که رفت و آمد ایمن و بدون ازدحام فراهم گردد. بر اساس اندازه پله استاندارد، این عرض معمولا نباید کمتر از ۸۰ سانتی متر باشد. در طراحی های بهینه، افزایش عرض به بیش از یک متر توصیه می شود تا امکان عبور همزمان دو نفر فراهم شود. انتخاب صحیح عرض علاوه بر ایمنی، راحتی و ارزش افزوده بیشتری برای ساختمان ایجاد می کند.
در ضوابط طراحی راه پله، رعایت استاندارد ارتفاع پله اهمیت زیادی دارد تا حرکت افراد ایمن و راحت باشد. به طور معمول بر اساس فرمول محاسبه ارتفاع پله، اندازه مناسب در ساختمان های مسکونی حدود ۱۶ تا ۱۸ سانتی متر در نظر گرفته می شود. همچنین وجود پاگرد پله در فواصل مناسب، خستگی کاربران را کاهش داده و ایمنی را افزایش می دهد. پایبندی به این مقادیر مطابق با ضوابط راه پله، کیفیت و استاندارد ساخت را تضمین می کند.
در رعایت ضوابط طراحی باکس راه پله، ابعاد راه پله دوطرفه باید به گونه ای باشد که هم ایمنی و هم استفاده آسان تضمین شود. در این نوع طراحی، اندازه پاگرد پله معمولا برابر یا بیشتر از عرض پله در نظر گرفته می شود تا فضای کافی برای استراحت و تغییر مسیر وجود داشته باشد. مقایسه با ابعاد راه پله سه طرفه نشان می دهد که پله های دو طرفه فضای کمتری اشغال کرده و برای ساختمان های مسکونی متداول تر هستند. رعایت تناسب دقیق در این ابعاد، کیفیت و استاندارد پروژه را ارتقا می دهد.
تهیه نقشه راه پله ساختمان دو طبقه نیازمند دقت در جانمایی و تناسب میان کف و ارتفاع پله ها است. در فرآیند طراحی راه پله ساختمان مسکونی، محاسبات با استفاده از فرمول پله انجام می شود تا تعداد پله ها، شیب و پاگردها به طور دقیق تعیین گردد. رعایت این اصول علاوه بر تأمین ایمنی، باعث استفاده بهینه از فضای داخلی می شود. یک نقشه اصولی، اجرای صحیح و بدون خطای پله را تضمین می کند.
در طراحی و ترسیم نقشه راه پله ساختمان دو طبقه، توجه به اعداد و تناسبات استاندارد بسیار ضروری است. برای مثال، اگر ارتفاع هر طبقه ۳ متر در نظر گرفته شود، با توجه به فرمول پله (۲h + b = ۶۳ تا ۶۵) می توان ارتفاع هر پله را حدود ۱۷ سانتی متر انتخاب کرد. در این حالت به حدود ۱۷ یا ۱۸ پله برای هر طبقه نیاز خواهد بود. همچنین عرض یا کف هر پله (b) باید بین ۲۸ تا ۳۰ سانتی‌متر باشد تا حرکت ایمن و راحت فراهم گردد. راه پله ساختمان دو طبقه معمولا به پاگردی با عرض برابر یا بیشتر از عرض پله (حداقل ۱ تا ۱.۲ متر) نیاز دارد تا تغییر جهت آسان انجام شود. رعایت این ارقام، باعث می شود نقشه دقیق و مطابق با استانداردهای طراحی راه پله ساختمان مسکونی تهیه گردد.
در هر پروژه، طراحی راه پله ساختمان مسکونی تنها به ابعاد و اندازه ها محدود نمی شود، بلکه رعایت نکات ایمنی و سازه ای نیز اهمیت اساسی دارد. راه پله به‌عنوان مسیر اصلی تردد و خروج اضطراری، باید با ضوابط طراحی باکس راه پله و مقررات ملی ساختمان هماهنگ باشد. انتخاب مصالح مناسب، رعایت مقاومت در برابر حریق و توجه به جزئیاتی مانند ارتفاع نرده و جان‌پناه، تضمین کننده امنیت و آسایش ساکنان خواهد بود. علاوه بر این استانداردها که بیشتر ابعاد پله و اندازه راه پله ها و اجزای آنها را مدنظر قرار داده، رعایت نکات ایمنی زیر طبق مقررات ملی ساختمان، در طراحی پله و راه پله لازم است:
نصب پله هایی که کف پله و پیشانی پله آن ها از سنگ پلاک است، باید اقداماتی نظیر زیرسازی، نصب سنگ پله ها، کنترل تراز بودن طول و دادن شیب لازم عرض کف پله، ثابت کردن موقت با ملات گچ تیز و در آخر محکم کردن سنگ پله با استفاده از دوغاب ماسه و سیمان صورت گیرد.
زیرسازی پله
قبل از نصب سنگ پله های آزاد که در خارج از ساختمان قرار دارند و یا پله‌هایی که در آنها تیرآهن به کار رفته است، زیرسازی اولین پله با در نظر گرفتن طول پله و …، آجرچینی انجام می شود. آجرچینی انجام شده با استفاده از آجرهای مرغوب و ملات ماسه و سیمان با عیار بالا انجام می شود.
نصب سنگ پیشانی پله و کنترل تراز و شاقول بودن آن
پس از انجام مرحله نخست، سنگ پیشانی پله در محل خود با رعایت فاصله دوغاب خور قرار داده شده و با استفاده از تراز به صورت افقی و عمودی تراز می شود.
ثابت کردن سنگ پیشانی پله با استفاده از گچ تیز
در این حالت لازم است ملات گچ تیز آماده شده و در قسمت جلوی پله زده شود.
دوغاب ریزی پشت سنگ پلاک پیشانی پله
دوغاب ماسه و سیمان با عیار زیاد و نسبت 1 به 3 آماده شده و در چند مرحله در پشت سنگ ریخته می شود.
نصب سنگ کف پله بر روی سنگ پیشانی پله
پس از انجام مرحله دوغاب ریزی، سنگ پیشانی پله آماده گردیده و بر روی زیرسازی قرار می گیرد. سنگ کف پله با رعایت آب چکان در محل خود قرار گرفته و تراز بودن طول و دادن شیب لازم عرض کف پله کنترل می شود.
با توجه به کاربرد راه پله‌های سنگی در ساختمان‌ها، آشنایی با انواع سنگ راه پله، ابعاد، کاربرد و قیمت آنها بسیار حائز اهمیت است. از سنگ پله می توان در قسمت های مختلف پله مانند کف، لبه، زیر و دیواره پله استفاده کرد. سنگ پله مرغوب و مناسب دارای ویژگی هایی اعم از استحکام بالا، مقاومت در برابر فشار، هوازدگی و آلودگی است. لازم به ذکر است که کیفیت سنگ‌های راه پله نیز بر قیمت نهایی آنها تاثیر بسزایی خواهد داشت. بنابراین باید سنگ مناسب راه پله را از انواع سنگ ساختمانی که دارای مقاومت بالا در برابر سایش و ضربه است، تولید کرد.
انواع سنگ راه پله را می‌توان به صورت زیر تقسیم بندی کرد:
سنگ مرمر: این سنگ برای استفاده در پلکان مکان‌های لوکس، مجلل و گران قیمت مناسب است. انعطاف پذیری، طول عمر بالا و مقاومت بالا در برابر سایش از جمله ویژگی های آن برای استفاده در راه پله است.
سنگ گرانیت: این سنگ که مستحکم ترین سنگ پله محسوب می شود، هم برای راه پله های داخلی و هم خارجی مناسب است. البته استفاده از آن در محیط هایی که بسیار در معرض رطوبت هستند، مناسب نیست.
سنگ راه پله تراورتن: این سنگ که تنوع بالایی در طرح و رنگ دارد، به دلیل مقاومت در برابر هوا زدگی و عوامل جوی برای استفاده ار فضای خارجی ساختمان، مناسب است.
سنگ مرمریت: این سنگ که دارای زمینه روشن است و در رنگ‌های متنوع، یافت می‌شود، فضایی را که در آن استفاده می شوند، بزرگ تر جلوه میدهد.
سنگ پله ها، ابعاد متنوعی دارند که بر روی قیمت آن ها تاثیرگذار است. عرض آنها معمولا 35 سانتی متر است اما در عرض 40 تا 45 سانتی متر نیز قابل استفاده است. سنگ های راه پله دارای ابعاد کوچک تر که طول آن ها حدود 100 تا 110 سانتی متر است و در ساختمان های مسکونی یک یا دو طبقه استفاده می شوند، قیمت پایین تری دارند و سنگ‌های راه پله ساختمان دو طبقه و بالاتر استفاده می شود، 110 تا 120 سانتی متر طول دارند و به همین نسبت قیمت آن ها نیز بیشتر است. سنگ هایی که در مکان های عمومی مانند ادارات و مدارس استفاده می شوند، بیش از 130 سانتی متر طول دارند؛ ضمن اینکه در پله های اضطراری، طول پله حتما باید بالای 120 سانتی متر باشد. در همین زمینه، بررسی قیمت سنگ پله، در اواخر شهریور ماه امسال (1399)، با توجه به نوع، کیفیت و طول آن، در برخی مراکز و وب سایت های فروش سنگ راه پله، بیانگر این است که قیمت ها از حدود 100 هزار تومان تا بیش از 300 هزار تومان در هر متر مربع، متغیر است.
یکی از سوالات ساکنان منازلی که از طریق راه پله تردد می کنند و فاقد آسانسور هستند، محاسبه راه پله و تعداد پلکان متناسب با تعداد طبقات است. آیا تعداد پله‌ها در ساختمان های مختلف، باید یکسان باشد؟ و اگر متفاوت است، تابع چه عامل یا عواملی است؟ به این پرسش پرتکرار، در قالب فرمول تعداد پله، می توان پاسخ داد. برای محاسبه تعداد پله‌ها در هر طبقه، ارتفاع طبقه را بر ارتفاع راه پله تقسیم می کنیم. به طور مثال، اگر ارتفاع طبقه 289 سانتی متر و ارتفاع پله 17 سانتی متر باشد، تعداد پله های آن طبقه برابر با 17 پله خواهد بود. در این رابطه، همان گونه که در مبحث استانداردهای راه پله عنوان شد، حداکثر تعداد پله های متوالی در هر بازوی پله، 12 عدد است و اگر تعداد پله ها بیش از این مقدار باشد، باید بین آن ها پاگرد قرار گیرد.
بر اساس مقررات ملی ساختمان، رعایت ضوابط طراحی راه پله برای تضمین ایمنی، کارایی و دوام الزامی است. در فرآیند طراحی راه پله ساختمان مسکونی باید ابعاد پله ها، ارتفاع و عرض، پاگردها و نرده ها کاملاً مطابق با استاندارد تعریف شوند. برای مثال، ارتفاع هر پله نباید بیش از ۱۸ سانتی متر باشد و کف پله نیز کمتر از ۲۸ سانتی متر در نظر گرفته نشود تا حرکت افراد، به ویژه سالمندان و کودکان، آسان و بی خطر باشد. همچنین ضوابط طراحی باکس راه پله تأکید دارد که عرض پله های اصلی ساختمان حداقل یک متر باشد و در صورت افزایش جمعیت ساکنان، این مقدار باید بیشتر شود. علاوه بر این، استفاده از مصالح مقاوم در برابر لغزش و حریق از اصول مهم به شمار می رود. راه پله باید تا همکف یا خروجی ایمن ادامه داشته باشد و جان پناه ها یا نرده ها با ارتفاع مناسب (حداقل ۹۰ سانتی متر) طراحی شوند. رعایت این موارد امنیت، آسایش و استاندارد بودن ساختمان را تضمین می کند.
قیمت واحدهای مسکونی بدون آسانسور که در طبقات بالاتر قرار دارند و برای تردد باید ده ها پله را پشت سر گذاشت، در مقایسه با آپارتمان طبقه اول همان ساختمان، در شرایط مشابه از نظر متراژ، امکانات و…، پایین تر است و حتی چشم انداز جذاب و نورگیری مناسب آن واحد مسکونی، ارزش بالا و پایین رفتن این همه پله را در شبانه روز ندارد. تردد از این همه پله، برای صاحبخانه یا مهمانانی که سن و سال بالاتری دارند و یا از بیماری های عضلانی رنج می برند، به یک کابوس شبیه است! همچنین در صورت بروز حوادث غیر مترقبه مانند آتش سوزی، زلزله و…، خروج از ساختمان با عبور از پله های متعدد، خطرات زیادی دارد.
در مجموع نمی توان نرخ دقیقی درباره مقایسه قیمت واحدهای مسکونی طبقات بالا مثلا طبقه چهارم بدون آسانسور با طبقات پایین همان ساختمان و یا مقایسه آن با ساختمان‌های دارای آسانسور ذکر کرد، چرا که معیارهای زیادی در قیمت یک آپارتمان موثرند اما نگاهی به نرخ‌های خرید و فروش واحدهای مسکونی نشان میدهد آپارتمان های طبقه چهارم بدون آسانسور نسبت به طبقات پایین یا نسبت به ساختمان‌های مسکونی دارای آسانسور در طبقات بالا، حدود 5 تا 10 درصد، ارزان‌تر هستند و این درصد، بعضا به دلیل متغیرهای مختلف در تعیین قیمت مسکن، می تواند افزایش داشته باشد. مثلا اگر قیمت یک آپارتمان 50 متری در پایتخت، دارای آسانسور و امکانات دیگر مانند پارکینگ، انباری و بالکن، در طبقه چهارم، 20 میلیون تومان در هر متر مربع و در مجموع، یک میلیارد تومان باشد، همین آپارتمان در طبقه چهارم بدون آسانسور و با راه پله های متعدد، ممکن است حدود 100 میلیون تومان و بیشتر از آن، ارزان تر به فروش برسد.
جمع بندی
به طور کلی راه پله ها، از نظر تاثیر آن بر ایمنی، راحتی در رفت و آمد و هزینه (که این هزینه بخش های مختلفی مانند قیمت پروفیل، قیمت سنگ های متنوع و … را شامل م ی‌شود)، از اجزای تاثیرگذار یک ساختمان از جمله ساختمان های مسکونی محسوب می شوند و خریداران، فروشندگان، بنگاه های املاک و فعالان حوزه ساخت و ساز هر یک به فراخور نیاز خود، باید ملاحظات لازم را در نظر بگیرند و از همه مهم تر اینکه با استاندارد های طراحی راه پله، آشنایی لازم داشته باشند.
سوالات متداول
طول و عرض راه پله استاندارد بسته به نوع ساختمان متفاوت است، اما معمولاً عرض مفید پله ها بین ۱۱۰ تا ۱۴۰ سانتی متر در نظر گرفته می شود تا عبور و مرور ایمن باشد. همچنین طول کف پله حدود ۳۰ سانتی متر و ارتفاع آن بین ۱۵ تا ۱۸ سانتی متر توصیه می شود تا راحتی و ایمنی افراد تأمین گردد.
حداقل عرض استاندارد راه‌پله طبق مقررات ملی ساختمان معمولاً ۹۰ سانتی متر در نظر گرفته می شود. البته در ساختمان های پرتردد یا عمومی این مقدار باید بیشتر باشد تا ایمنی و سهولت رفت و آمد تأمین شود.
ارتفاع استاندارد هر پله معمولاً بین ۱۵ تا ۱۸ سانتی متر در نظر گرفته می شود تا افراد به راحتی بالا و پایین بروند. ارتفاع بیش از این مقدار باعث خستگی و کمتر بودن آن موجب افزایش طول راه پله می شود.
برای محاسبه تعداد پله، ابتدا ارتفاع کل طبقه (ارتفاع کف تا کف) را بر ارتفاع استاندارد هر پله (۱۵ تا ۱۸ سانتی متر) تقسیم می کنیم. سپس با گرد کردن عدد حاصل، تعداد پله ها به دست آمده و ارتفاع دقیق هر پله با تقسیم ارتفاع کل بر تعداد پله محاسبه می شود.
با ۷ سال تجربه در تولید محتوای دیجیتال و مدیریت شبکه‌های اجتماعی، در نگارش مقالات سئو و محتوای تخصصی حوزه آهن و فولاد مهارت دارم. هدف من ارائه اخبار به روز و تحلیل‌های دقیق بوده تا مخاطبان را با تغییر و تحولات این صنعت آگاه سازم.