همه ما شنیده‌ایم که استیل ضد زنگ است یعنی هیچ‌گاه دچار اکسیداسیون نمی‌شود! درست است؛ به دلیل افزودن عناصری نظیر کروم، نیکل، مولیبدن و غیره به میزان زیادی از واکنش آن با اکسیژن موجود در هوا جلوگیری می‌شود، اما در شرایط خاص و تحت تأثیر عوامل محیطی، ورق استیل ضد زنگ، ممکن است دچار خوردگی شود. با این حساب استیل ضد زنگ نیز می‌تواند مقاومت خود را از دست بدهد و نیاز به تعمیر یا نگهداری داشته باشد. در این مطلب قصد داریم به شما بگوییم ورق استیل تحت چه شرایطی زنگ میزند، چگونه از آن نگهداری کنیم و اگر استیل دچار زنگ زدگی شد قابل بازسازی است یا خیر؟!
ترکیب تعدادی از عناصر خاص با فولاد، هنگام تولید استیل، مقاومت این ماده را در برابر زنگ زدگی افزایش می‌دهد. این ترکیبات عبارتند از:
کروم (Chromium)
مهمترین عنصری که مقاومت استیل را در برابر اکسیداسیون بالا می‌برد، کروم است. با افزایش درصد کروم، لایه‌های محافظ سطح استیل، استحکام ورق استیل را افزایش می‌دهند.
نیکل (Nickel)
و اما بعد از کروم یکی از مهمترین عناصر آلیاژی موجود در استیل، نیکل Ni است. اغلب استیل‌ها با گرید آستنیتی سری 300 محتوی نیکل هستند؛ این گرید 8 تا 22 درصد نیکل دارد. به جدول زیر دقت کنید:
| مقدار Ni | نوع ورق استیل |
| بیشترین مقدار Ni | ورق استیل نسوز 310 |
| کمترین مقدار Ni | ورق استیل 304 |
میزان نیکل موجود در استیل، می‌تواند قیمت ورق استیل را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل قیمت ورق استیل 310 بیشترین قیمت را در بین فولادهای آستنیتی دارد.
مولیبدن (Molybdenum)
این عنصر با نماد Mo نقطه ذوب بسیار بالایی دارد! مولیبدن به عنوان یک ماده افزودنی در تولید فولاد‌ها، آلیاژها و انواع فلزات مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ به ویژه در تولید استیل‌های مقاوم در برابر حرارت، درصد مولیبدن آن اهمیت دارد.
منگنز (Manganese)
منگنز به عنوان کاتالیست در برخی از فرآیندهای شیمیایی، مانند فرآیند هیدروژناسیون و اکسیداسیون، مورد استفاده قرار می‌گیرد. وجود منگنز در آلیاژ ورق استیل منجر به استحکام و مقاومت در برابر خوردگی می‌شود.
به هر حال استیل حاوی مقداری آهن است! زمانی که در محیط قرار می‌گیرد، دچار خوردگی و زنگ زدگی می‌شود. گفتیم که آلیاژهای مختلفی از جمله کروم Chromium در استیل وجود دارد. این عنصر خوردگی استیل را به حداقل می‌رساند، کروم خیلی سریع به اکسیژن متصل می‌شود! اما این نکته بد نیست؛ زیرا هنگامیکه کروم با اکسیژن واکنش نشان می‌دهد، یک لایه روی ورق استیل ایجاد می‌شود که با نام اکسید کروم از آن یاد می‌شود؛ (البته به نام لایه پَسیو یا لایه پاسیو نیز شناخته می‌شود) این لایه از بقیه مواد در برابر تخریب و خوردگی محافظت می‌کند. آلیاژهای دیگر میزان کروم لازم برای تشکیل لایه پسیو را ندارند، به همین دلیل دچار خوردگی می‌شوند.
و اما دومین عنصر مهم یعنی Ni چه وظیفه‌ای بر عهده دارد؟ نیکل نمی‌تواند به صورت مستقیم تاثیری بر تشکیل لایه پسیو داشته باشد! اما اگر این عنصر نباشد، استیل در برابر حملات اسیدی مخصوصا اسید سولفوریک مقاومت خوبی از خود نشان نمی‌دهد. البته Ni مقاومت و پایداری لایه پسیو را در دماهای بالا، افزایش می‌دهد.
نیکل تاثیری بر کاهش خوردگی‌های حفره‌ای ندارد اما می‌تواند سرعت انتشار آن را کاهش دهد. وجود نیکل در ترکیبات ورق استیل صنعتی سری 300، افزایش داکتیلیته (یا همان توانایی خم شدن و شکل پذیری فلز) را به همراه دارد؛ سینک‌های منازل ما و بسیاری از کاسه و بشقاب‌ها حاوی مقدار قابل توجهی نیکل هستند. درصد نیکل به کار رفته در استیل، قیمت ورق را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
شاید تصور کنید با توجه به توضیحات بالا ورق استیل دچار زنگ زدگی نخواهد شد! اما نه! بسیاری از عوامل محیطی با گذر زمان همراه شده و حتی ورق استیل را دچار زنگ زدگی می‌کند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
اگر در ترکیبات شیمیایی استیل، استاندردها رعایت شده باشد به این راحتی‌ها دچار اکسیداسیون نمی‌شود. اما به هر حال عمر ورق استنلس استیل وابسته به محیط و شرایط استفاده آن است. به موارد زیر دقت کنید:
با رعایت موارد زیر میتوانید استیل ضد زنگ را در شرایط بهتر نگه دارید و عمر مفید آن را افزایش دهید:
به نظر شما اگر ورق استنلس استیل دچار اکسیداسیون شود باید به عنوان ضایعات دور انداخته شود یا قابل بازسازی است؟ در بسیاری از موارد، استیل زنگ زده، می‌تواند تحت شرایط خاصی بازسازی یا تعمیر شود. روش تعمیر بسته به میزان و نوع آسیب وارده متفاوت است. فرض کنید سینک آشپزخانه شما دچار زنگ زدگی شده است، روش‌های زیر می‌تواند ظاهر سینک را به حالت اول بازگرداند:
شستشوی محل زنگ زده با سرکه می‌تواند یک روش خانگی و ساده برای از بین بردن اکسیداسیون استیل باشد. استفاده از یک برس یا مسواک نرم می‌تواند موثر باشد.
مقداری جوش شیرین را با مایع ظرفشویی مخلوط کنید، خمیر بدست آمده می‌تواند اثر بخش باشد. بهتر است خمیر به مدت 30 دقیقه روی استیل باقی بماند و بعد با دستمال، خمیرها را بردارید.
در مقداری آبلیمو نمک بریزید تا جاییکه حالت خمیری پیدا کند و اجازه دهید خمیر به دست آمده تا دو ساعت روی استیل زنگ زده بماند سپس آن را آبکشی نمایید.
استفاده از این محلول ساده است! کافی است استیل‌های زنگ زده را در آب گرم قرار دهید و مقداری از اسید سیتریک را در آب گرم بریزید. پس از چند دقیقه حباب‌هایی روی آب تشکیل خواهد شد. بعد از یک ساعت ظروف استیل آماده شستشو هستند.
و اما توصیه آخر!
محلو‌ل‌ها و پاک کننده‌های بسیار قوی در بازار وجود دارند که تبلیغات بسیاری برای آنها می‌شود. ممکن است همه آنها مناسب آلیاژ استیل شما نباشند. مقاومت استیل بالاست! با این وجود در برابر برخی شوینده‌ها واکنش نشان داده و دچار لکه‌های سیاه خواهد شد. به عنوان مثال محلول زنگ زدای WD-40 (که بسیار هم رایج است) اگر روی سینک یا هر نوع استیلی بریزد، آسیب میزند. نهایتا هرگز از هر محصول جدید بر روی سطح گسترده استفاده نکنید. ابتدا در یک ناحیه کوچک آزمایش کنید تا اثرات آن را بر روی استیل بررسی نمایید. شما با چه روشی استیل را زنگ زدایی می‌کنید؟ خوشحال می‌شویم تجربیات خود را در قسمت نظرات همین صفحه با ما در میان بگذارید.