دسترسی سریع به محتوای این مطلب
در فرآیند ساخت و ساز، میلگرد یکی از مهم ترین اجزای سازه بتنی محسوب می شود که نقش اصلی آن تحمل نیروهای کششی در بتن است. انتخاب نوع و مقدار میلگرد برای هر ساختمان بر اساس تعداد طبقات، نقشه سازه و مقاومت مورد نیاز انجام می شود. درک درست از محاسبه میلگرد ساختمان سه طبقه، اطلاع از قیمت آهن، حتی برای ساختمان های کوچکتر به مهندسان کمک می کند تا از نظر اقتصادی و فنی تصمیم دقیقی بگیرند و در نهایت ایمنی و دوام سازه را تضمین کنند.
در کنار نوع سازه، بخش بزرگی از برآورد مصالح به هزینه ساخت هر متر مربع واحد مسکونی بستگی دارد. با افزایش ارتفاع ساختمان، مصرف میلگرد نیز بیشتر می شود و این موضوع به صورت مستقیم بر هزینه کل ساخت اثر می گذارد. بنابراین، تعیین دقیق مقدار میلگرد برای هر طبقه، بهینه ترین راه برای مدیریت منابع و کاهش هزینه های ساخت است.
عامل دیگری که در طراحی و اجرا تأثیرگذار است، نوسانات بازار فولاد و تغییرات قیمت میلگرد در بازه های زمانی مختلف است. این تغییرات می تواند بودجه ساخت را به طور محسوس تغییر دهد. مهندسان معمولاً در هنگام تهیه لیست مصالح برای پروژه های دو یا سه طبقه، به فاکتورهای اقتصادی و قیمت روز فلزات توجه ویژه ای دارند.
در انتخاب میلگرد برای سازه های سبک، توجه به قیمت میلگرد ساده و همچنین قیمت آهن ضروری است، زیرا این دو عامل پایه اصلی هزینه مصالح فلزی ساختمان را تشکیل می دهند. شناخت میلگرد مناسب برای ساختمان دو طبقه یا این که یک ساختمان سه طبقه چقدر میلگرد می خواهد، نیازمند بررسی نوع اسکلت، تراکم آرماتور و سایز میلگرد برای ساختمان دو طبقه است. در ادامه مقاله به بررسی جزئی تر هرکدام از این موارد پرداخته می شود.
در هر پروژه عمرانی، تخمین و محاسبه دقیق مصالح مورد نیاز از مهم ترین مراحل اولیه محسوب می شود. این مرحله به مهندسان کمک می کند تا برآورد دقیقی از هزینه ها و حجم مواد مصرفی داشته باشند. به ویژه در پروژه های بتنی، شناخت نسبت مناسب سیمان، شن، ماسه و میلگرد اهمیت زیادی دارد. با توجه به نوسانات بازار فولاد و تغییر مداوم قیمت فولاد MO40، برآورد صحیح هزینه ها نقش مهمی در جلوگیری از کسری بودجه و تأخیر در اجرای پروژه دارد.
در کنار فولادهای آلیاژی، میلگردهای صنعتی نیز بخش عمده ای از هزینه ساخت سازه را تشکیل می دهند. آگاهی از نوع و سایز میلگرد، نه تنها در استحکام فونداسیون بلکه در کنترل هزینه های ساخت مؤثر است. به عنوان مثال، تغییر در قیمت میلگرد CK45 می تواند بر هزینه نهایی پروژه تأثیر مستقیم بگذارد، زیرا این نوع میلگرد به دلیل ترکیب شیمیایی خاص و مقاومت بالا در بخش های حساس سازه به کار می رود.
پیش از ساخت هر سازه ای محاسبه و اندازه گیری میزان مصالح مورد نیاز برای ساخت پروژه ضروری است. به محاسبه میزان مصالح مصرفی برای ساخت پروژه هایی نظیر پل سازی، تونل سازی و ساختمان سازی در اصطلاح “متره” گفته می شود که یکی از ضروریات ساخت هر پروژه است. در ادامه برای محاسبه میلگرد فونداسیون ساختمان یک طبقه، ابتدا کلیاتی در خصوص متره ساختمان ذکر خواهیم کرد.
پیش از ساخت هر سازه ای محاسبه و اندازه گیری میزان مصالح مورد نیاز برای ساخت پروژه ضروری است. به محاسبه میزان مصالح مصرفی برای ساخت پروژه هایی نظیر پل سازی، تونل سازی و ساختمان سازی در اصطلاح “متره” گفته می شود که یکی از ضروریات ساخت هر پروژه است. زمانی که متره را درک کنید می توانید بفهمید برای دویست، سیصد و برای صد متر زیر بنا چقدر میلگرد لازم است! در ادامه برای ساختمان یک طبقه، ابتدا کلیاتی در خصوص متره ساختمان ذکر خواهیم کرد.
مقدار آهن مصرفی به ازای هر متر مربع
| ردیف | به ازای هر متر مربع | وزن (kg) |
|---|---|---|
| 1 | میلگرد | 60 تا 70 |
| 2 | فولاد سنگین | 3.5 تا 5.5 |
| 3 | فولاد سبک | 2 تا 3 |
مقدار سیمان مورد نیاز برای بتن ریزی
| ردیف | به ازای هر متر مربع | وزن (kg) |
|---|---|---|
| 1 | بتن یا عیار 150 کیلوگرم در متر مکعب | 16.35 |
| 2 | بتن یا عیار 250 کیلوگرم در متر مکعب | 9.27 |
| 3 | بتن یا عیار 300 کیلوگرم در متر مکعب | 66.25 |
مقدار بلوک مصرفی برای ساخت دیوارها و تیغه ها
| ردیف | به ازای هر متر مربع | تعداد بلوک |
|---|---|---|
| 1 | دیوارهای 10 سانتی متری | 8567 |
| 2 | دیوارهای 25 سانتی متری | 16900 |
| 3 | دیوارهای 20 سانتی متری | 11092 |
در طراحی و اجرای ساختمان های دو طبقه، محاسبه دقیق میلگرد مورد نیاز یکی از مراحل حیاتی و تاثیرگذار بر ایمنی و هزینه نهایی پروژه است. میلگرد در سازه های بتنی وظیفه تحمل نیروهای کششی و جلوگیری از ترک خوردگی بتن را بر عهده دارد، به همین دلیل مقدار آن باید بر اساس اصول مهندسی، نقشه های سازه و آیین نامه های فنی تعیین شود. تجربه مهندسی نشان می دهد که برای سازه دو طبقه با اسکلت بتنی، مصرف میلگرد در محدوده 45 تا 65 کیلوگرم به ازای هر مترمربع زیربنا قرار دارد. این عدد در پروژه هایی با بارگذاری سنگین تر، دهانه های بزرگ تر یا مناطق لرزه خیز، ممکن است تا 70 کیلوگرم در مترمربع نیز افزایش یابد. در چنین شرایطی استفاده از میلگرد فولادی آلیاژی با مقاومت بالاتر می تواند موجب کاهش قطر مصرفی و افزایش دوام سازه شود.
در طراحی سازه های بتنی، رعایت الزامات آیین نامه ای ضروری است. مطابق با مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، حداقل درصد آرماتور فشاری و کششی در تیرها، ستون ها و فونداسیون باید رعایت شود تا سازه از نظر مقاومت خمشی، برشی و پیچشی ایمن باشد. بر اساس این ضوابط، مهندس محاسب نوع و مقدار دقیق میلگرد را تعیین کرده و در نقشه های سازه مشخص می کند. همچنین شرایط بارگذاری، مقاومت بتن، ارتفاع طبقات، و نوع سقف (دال یا تیرچه) از عوامل تعیین کننده در میزان میلگرد مصرفی هستند.
برای برآورد وزن میلگرد در هر بخش از ساختمان از جدول وزن میلگرد استفاده می شود. در این جدول وزن هر شاخه 12 متری میلگرد بر اساس قطر مشخص شده است؛ به عنوان مثال، میلگرد 12 با وزن حدود 8.5 کیلوگرم و میلگرد 18 با حدود 19.9 کیلوگرم در هر شاخه ثبت می شود. محاسبه وزن کل به این صورت است که تعداد شاخه های مورد نیاز در طول ضرب شده و سپس با وزن واحد هر قطر جمع می شود. این روش علاوه بر دقت بالا، مبنای خوبی برای محاسبه هزینه نهایی خرید میلگرد نیز فراهم می کند.
به طور میانگین، در ساختمانی دو طبقه با زیربنای 300 مترمربع، وزن میلگرد مورد نیاز بین 16 تا 24 تن برآورد می شود. در صورتی که میانگین مصرف 55 کیلوگرم بر مترمربع در نظر گرفته شود، مقدار تقریبی میلگرد حدود 16.5 تن خواهد بود. در این محاسبه، فونداسیون حدود 20 درصد از حجم کل میلگرد را شامل می شود و حدود 3 تا 5 درصد پرت اجرایی نیز باید لحاظ گردد. برای برآورد اقتصادی پروژه، توجه به قیمت میلگرد ۱۸ در بازار روز اهمیت بالایی دارد، زیرا تغییرات قیمت آن مستقیما بر هزینه کل ساخت تاثیر می گذارد. در نتیجه، کنترل قیمت ها و انتخاب سایز بهینه میلگرد با توجه به تحلیل سازه، می تواند هزینه ساخت را به شکل قابل توجهی کاهش دهد.
| بخش ساختمان | نوع عضو سازه ای | سایز میلگرد متداول (میلی متر) | وزن میلگرد تقریبی (کیلوگرم بر مترمربع زیربنا) | سهم از مصرف کل (%) | توضیحات فنی |
|---|---|---|---|---|---|
| فونداسیون | میلگرد طولی و حرارتی | 16 تا 20 | 8 تا 12 | 20 تا 25 | بسته به نوع پی (نواری، گسترده یا منفرد) ممکن است تغییر کند. |
| ستون ها | میلگردهای طولی و خاموت | 16 تا 20 | 10 تا 15 | 25 تا 30 | ستون ها بیشترین مصرف میلگرد را دارند و به کنترل برش و لنگر کمک می کنند. |
| تیرها | میلگرد بالا، پایین و خاموت | 14 تا 18 | 10 تا 12 | 20 تا 25 | انتخاب سایز بر اساس دهانه و بار سقف انجام می شود. |
| سقف ها | میلگرد حرارتی و خمشی | 12 تا 16 | 12 تا 14 | 25 تا 30 | در سقف تیرچهبلوک معمولاً قطر پایینتر و در دال بتنی قطر بالاتر استفاده می شود. |
| جمع کل ساختمان دو طبقه | — | — | 45 تا 65 کیلوگرم بر مترمربع زیربنا | 100 | میانگین مصرف برای هر 150 متر زیربنا در دو طبقه حدود 16 تا 24 تن میلگرد است. |
برای محاسبه تعداد میلگرد مصرفی در فونداسیون ساختمان سه طبقه، ابتدا باید عمق حداقل فونداسیون را تعیین کرد. بر اساس یک روش تجربی ساده، تعداد طبقات در عدد 10 ضرب و سپس حاصل با 20 جمع می شود. در نتیجه، برای ساختمان سه طبقه عمق حداقل فونداسیون برابر با 50 سانتی متر خواهد بود. این مقدار پایه ای برای تعیین حجم بتن و میزان میلگرد لازم در پی است. در چنین سازه ای معمولا از میلگرد 20 به دلیل مقاومت کششی بالا و کارایی مناسب در مقاطع فشاری استفاده می شود.
در مرحله بعد، پس از تعیین عمق و حجم فونداسیون، محاسبه دقیق وزن و تعداد میلگرد بر اساس نقشه های اجرایی انجام می شود. انتخاب نوع میلگرد باید علاوه بر الزامات فنی، از نظر اقتصادی نیز به صرفه باشد. در این میان، بررسی قیمت میلگرد بناب اهمیت ویژه ای دارد؛ زیرا کارخانه بناب یکی از تولیدکنندگان معتبر میلگرد 20 با کیفیت بالا در بازار ایران است. نوسانات قیمت میلگرد بناب می تواند تاثیر مستقیمی بر هزینه تمام شده فونداسیون و در نهایت کل پروژه داشته باشد. به مثال زیر توجه کنید:
و اگر بخواهیم که عرض حداقل نوارها را محاسبه کنیم باید از این فرمول استفاده کرد:
حالا از دو فرمول زیر همراه با یک مثال موضوع را بیشتر توضیح می دهیم. این دو فرمول مربوط به مقدار بیشینه است:
اگر اعداد بالا را در فرمول ها جا گذاری کنیم این ارقام به دست می آید:
با این مثال می توان متوجه شد که در هر متر حدود 11 میلگرد سایز 20 نیاز است و حداقل و حداکثر آرماتورها به ترتیب 10 و 35 cm است.
برای ساختمان سه طبقه، در بیشتر پروژه ها تعداد میلگرد طولی هر ستون بین 8 تا 12 عدد است. حداقل آیین نامه ای 4 عدد است، اما برای سه طبقه معمولا 8 عدد یا بیشتر استفاده می شود. عدد دقیق به ابعاد ستون، بار، و قطر میلگرد بستگی دارد. اما چطور خیلی ساده تعداد میلگرد هر ستون را حدس بزنیم؟
نمونه های رایج برای ساختمان سه طبقه
| ستون | نسبت فولاد مفروض | میلگرد انتخابی | مساحت یک میلگرد (تقریبی) | مساحت فولاد لازم | تعداد میلگرد پیشنهادی |
|---|---|---|---|---|---|
| 40×40 سانتی متر | 1.2% | Φ16 | 2.01 سانتی متر مربع | 19.2 سانتی متر مربع | 10 عدد |
| 40×40 سانتی متر | 1.2% | Φ18 | 2.55 سانتی متر مربع | 19.2 سانتی متر مربع | 8 عدد |
| 35×35 سانتی متر | 1.2% | Φ16 | 2.01 سانتی متر مربع | 14.7 سانتی متر مربع | 8 عدد |
| 30×30 سانتی متر* | 1.2% | Φ16 | 2.01 سانتی متر مربع | 10.8 سانتی متر مربع | 6 عدد |
نکات ضروری:
عبارات درخواستی برای استفاده و مقایسه:
نهایتا میلگرد مورد نیاز برای ساختمان های یک، دو و سه طبقه بسته به نوع سازه، ابعاد ستون ها، نوع سقف و شرایط بارگذاری متفاوت است، اما به طور میانگین می توان گفت در ساختمان یک طبقه حدود 35 تا 45 کیلوگرم میلگرد به ازای هر مترمربع زیربنا، در ساختمان دو طبقه حدود 45 تا 60 کیلوگرم، و در ساختمان سه طبقه بین 55 تا 70 کیلوگرم میلگرد مصرف می شود. در ستون های ساختمان یک طبقه معمولاً 4 تا 6 میلگرد، در دو طبقه 6 تا 8 میلگرد، و در سه طبقه 8 تا 12 میلگرد استفاده می شود. این اعداد تقریبی هستند و مهندس محاسب با توجه به آیین نامه، بارهای وارده و نوع بتن مقدار دقیق را در نقشه های سازه تعیین می کند.
سوالات متداول
برای سازه مسکونی یک طبقه معمولاً ۳۵ تا ۵۵ کیلوگرم میلگرد به ازای هر مترمربع زیربنا مصرف می شود؛ برای فونداسیون ۱۵ تا ۲۵ درصد به این مقدار اضافه کنید. مثال: زیربنای ۱۰۰ متر → حدود ۴ تا ۶.۹ تن میلگرد.
به طور متعارف ۴۵ تا ۶۵ کیلوگرم بر مترمربعِ مجموع زیربنا، بهعلاوه ۱۵ تا ۲۵ درصد برای فونداسیون. مثال: زیربنای کل ۲۰۰ متر → حدود ۱۰.۳ تا ۱۶.۲ تن.
از روی نقشههای سازه (آرماتورگذاری فونداسیون، ستون، تیر، سقف) طول هر میلگرد و نمره آن را استخراج کنید، سپس با وزن واحد طول جدول اشتال ضرب و جمع بزنید. جمع اوزان را بر وزن واحد هر نمره تقسیم کنید تا «تعداد شاخه ۱۲ متری» به دست آید.
معمولاً سقف و تیرچه/تیرهای فرعی ۱۲ تا ۱۶ میلیمتر و تیرهای اصلی ۱۴ تا ۱۸ میلی متر؛ ستون و فونداسیون ۱۶ تا ۲۰ میلی متر. سایز نهایی تابع تحلیل سازه، آیین نامه و شرایط لرزه ای سایت است.
مصرف متعارف ۵۵ تا ۷۵ کیلوگرم بر مترمربعِ مجموع زیربنا + ۲۰ تا ۳۰ درصد برای فونداسیون؛ سپس ۳ تا ۵ درصد پرت اجرا اضافه کنید. برای برآورد دقیق، تنها به ضرایب بسنده نکنید و از متره نقشه های آرماتور استفاده کنید.
مرکزآهن، مرجعی تخصصی و به روز برای کسب دانش و اطلاع از آخرین تحولات بازار آهن و فولاد است. با وبلاگ جامع ما، همیشه از آخرین اخبار و اطلاعات این صنعت آگاه باشید.